SPILAVÍTI EIGA VINI
Birtist í Morgunblaðinu 16.09.13.
Þegar
ég varð dómsmálaráðherra haustið 2010 fór ég fljótlega að kynna mér
gögn Dómsmálaráðuneytisins um reglu- og lagaumhverfi spilakassa. Sá
ég að oft hafði málinu verið hreyft en aldrei orðið að veruleika að
taka heildstætt á vandanum með lagabreytingum. Það var helst í tíð
Björns Bjarnasonar að drög voru gerð að raunhæfum umbótum.
Lagafrumvarp sem hann hafði í smíðum leit hins vegar ekki dagsins
ljós. Fyrir bragðið var aldrei sett niður heildstæð stefnumótun til
skamms og langs tíma.
Spilaumhverfið stöðugt óhugnanlegra
Af þessum sökum hefur rekið mjög á reiðanum í málaflokknum.
Stofnanir sem háðar eru fjármunum úr spilavélunum bítast innbyrðis
og keppast um að koma með nýjungar sem ganga út á að seilast á
sífellt markvissari hátt í vasa spilafíkla. Þar með verður
spilaumhverfið stöðugt óhugnanlegra. Verst að þessu leyti er
Happdrætti Háskóla Íslands sem samtengir spilavítisvélar sínar og
býður upp á milljónavinninga í svokölluðum Háspennu sölum (heitið
segir sitt!), en einn slíkan er verið að opna nú á sjálfu
Lækjartorginu fyrir framan Stjórnarráð Íslands.
Vönduð undirbúningsvinna
Vegna þeirra miklu hagsmuna sem eru í húfi ákvað ég að vinna
alla undirbúningsvinnu af mikilli yfirvegun. Miklivægustu
hagsmunirnir í mínum huga á þessu sviði eru hagsmunir þeirra sem
ánetjast hafa spilafíkn. En einnig er ég meðvitaður um að hyggja
þarf að þjóðþrifa starfsemi sem háð er fjármunum frá
fjárhættuspilum. Nefni ég þar sem mikilvægt dæmi
Slysavarnarfélaginð Landsbjörg.
Kristófer Már Kristinsson, fyrrverandi alþingismaður, var fenginn
til að stýra undirbúningsvinnu að lagabreytingum. Vann hann að
henni með ráðuneytisfólki og í nánu samstarfi við rekstaraðila
spilafyrirtækjanna. Könnuð var í þaula reglugerðar- og lagaumgjörð
á Norðurlöndunum með það fyrir augum að finna það fyrirkomulag sem
líklegt væri til þess að henta okkur best.
Samfélagsleg ábyrgð rekstaraðlia
Rekstaraðilar happdrættisvélanna sýndu flestir skilning og
samfélagslega ábyrgð í þessu samstarfi og voru vel meðvitaðir um
það að stefnt var að heildstæðri lausn sem setti mjög ákveðnar
skorður við þessari starfsemi jafnframt því að fjármunirnir yrðu
nýttir á sem markvissastan hátt. Þannig yrði búið um hnútana að
dregið yrði úr samkeppni með því að setja alla þessa starfsemi
undir einn rekstrarhatt, svipaðan því sem Norðmenn hafa komið upp.
Með því móti yrði dregið úr samkeppni rekstraraðila, sem flestum
ber saman um að sé skaðleg á þessu sviði.
Gríðarlegir peningalegir og samfélagslegir
hagsmunir
Þetta skref yrði þó ekki stigið þegar í stað en byrjað á því að
koma á laggirnar sérstakri Happdrættisstofu sem hefði að gegna
eftirlitshlutverki með þessari starfsemi og væri stjórnvöldum til
ráðgjafar. Happdrættisstofan, er hugsuð smá í sniðum, miðað
við umfang starfseminnar (sem veltir hátt á annan tug milljarða og
tekur til hagsmuna sem snerta þúsundir einstaklinga og heimila, sem
eiga um sárt að binda af völdum spilafíknar). Auk þessa myndi
Happdrættisstofa móta farvegi fyrir fjármagn til forvarna og
enduhæfingar. Hún annaðist hins vegar ekki slíkt starf sjálf en
beindi fjármagninu til meðferðaraðila á borð við SÁÁ.
Takmörk við netspilun - hluti af
heildarpakka
Þá var ákveðið - sem hluta af þessum heildarráðstöfunum -
að setja skorður við fjárhættuspilum á netinu - setja við
henni almennt bann en heimila innlendum aðilum að starfrækja
netspilun með miklum takmörkunum þó.
Allt þetta er rækilega tíundað í greinargerð með frumvarpi sem ég
lagði fyrir Alþingi sem innanríkisráðherra á síðasta kjörtímabili.
Frumvarpið hefur ekki enn náð fram að ganga en hægur vandi væri að
gera það að lögum ef vilji væri fyrir hendi.
Fundu umbótum allt til foráttu!
Í umræðu á Alþingi um málið snerust nokkrir þingmenn til varnar
spilavítum af miklum ákafa og fundu málinu allt til foráttu.
Tiltekinn hópur taldi af og frá að ætla að setja skorður við
netspilun - við hinum helgu véum internetsins mætti
ekki hrófla. Aðrir spurðu hvort virkilega ætti að setja á fót enn
eina stofnunina og sögðu að ekki kæmi til greina að samþykkja
slíkt!
Staðreyndin er sú að á undangengnum árum hefur
Innanríkistráðuneytið flestum ráðuneytum framar, verið duglegt við
að stokka upp stofnanaumhverfið sem undir það heyrir og hafa
tillögur og framkvæmd almennt gengið út á fækkun stofnana en ekki
fjölgun.
Burt með kredduhugsun
Það verður að gera þá kröfu til alþingsimanna að þeir skoði
kosti og galla hverrar tillögu en láti ekki stjórnast af
kredduhugsun gagnvart "stofnunum" . Ef hægt er að sýna fram á að
starfsemi sé best borgið í sjálfstæðri einingu hlljótum við að koma
á fót slíkri stofnun.
Ég bíð þess spenntur að sjá hvort vinum spilavíta á Alþingi muni
áfram takast að bregða fæti fyrir nauðsynlegar umbætur á þessu
sviði eða hvort stjórnvöld beri gæfu til að fylgja fram þeirri
stefnu sem mótuð var á síðasta kjörtímabili og gerð var ítarleg
grein fyrir í frumvarpi og greinargerð sem því fylgdi og síðan í
skýrslu sem núverandi innanríkisráðherra var afhent.