mánudagur, 29. desember 2014

HIN ÓSÖGÐU SKILABOÐ

Tungmál er ekki bara tæki til samskipta. Tungumál getur líka haft táknræna þýðingu. Útlendingur sem lærir íslensku segir eitthvað þar með um sjálfan sig. Hann hafi áhuga á Íslandi og menningu okkar. Hið sama á að sjálfsögðu  við þegar við sækjum aðrar þjóðir heim og leggjum okkur eftir því að komast eins nærri menningu þeirra og kostur er, lærum tungumálið, kynnum okkur siði og háttu, bókmenntir og listir og arfleifð alla og leggjum okkur eftir því að gera það á forsendum heimamanna.

Í tvö ár var ég fréttaritari Ríkisútvarpsins á Norðurlöndum með aðsetur í Kaupmannahöfn. Dönsku hafði ég lært í skóla og reyndar einnig dvalið um nokkurra mánaða skeið í Danmörku á unglingsárum þannig að ég var sæmilega búinn undir að starfa á norrænum vettvangi. Þó lét mér betur að tala ensku. Þar hafði ég stundað nám og þar smíðaði ég grunninn að pólitískri hugsun minni enda árin um og upp úr tvítugu  mikilvægasta mótunarskeiðið hvað lífsfílósófíuna áhrærir. Tungumálið sem talað er í slíkri mótunarvinnu verður manni tamara en önnur.

Þess vegna kostaði það átak við komuna til Danmerkur haustið 1986 að heita því að mæla aldrei á enska tungu á þessum nýja norræna starfsvettvangi mínum, regla sem ég áður hafði tekið upp þá sjaldan ég kom að norrænum samstarfsvettvangi á þessum árum. Slíkt samstarf átti eftir að aukast hvað mig snertir  og hef ég setið mikinn fjölda samstarfsfunda á Norðurlöndunum, í verkalýðsmálum og stjórnmálum. Þar talar hver sitt mál og við Íslendingar einhvers konar blöndu. Finnarnir eru margir sér á báti og hafa iðulega með sér túlk. Það er góð lausn. Miklu betri en að allir tali ensku. Þá hættir fundurinn að vera norrænn fundur og verður bara fundur. Þar með glatast eitthvað.

Mér finnst líka eitthvað glatast þegar Sjónvarpið gerir út menn til þáttagerðar um Færeyjar og Færeyinga og lætur allt fara fram á ensku. Ef íslenskur þáttastjórnandi og færeyskur viðmælandi geta ekki talað tungumál hvors annars má mætast á miðri leið með blöndu af íslensku, færeysku og dönsku. Það er kokteill sem löngum hefur reynst vel í samskiptum Íslendinga og Færeyinga.

Alla vega finnst mér Ríkisútvarpið geta gert betur en að láta Færeyinga skýra fyrir okkur færeyska dansa, matargerðarlist  og annað um daglegt líf í Færeyjum á ensku. Best væri að bjóða Færeyingum upp á að tala sitt eigið tungumál. Þegar allt kemur til alls er það ekki langt frá okkar. Síðan má notast við texta ef ekki skilst. Þegar enskan er töluð er jafnframt textað.

Mörgum finnst það eflaust vera ófínt að halda sjónarmiðum af þessu tagi á loft -  sé merki um skort á heimsborgarabrag.  Ég er á öndverðum meiði. Raunverulegur heimsborgari í mínum huga er sá sem ræktar sinn eiginn garð og gengur af virðingu um garð annarra.