VIÐ ÖLL DAUÐ EN ÞJÓÐARÖRYGGISRÁÐ Á FUNDI
Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins 14/15.09.19.
Ég hef stundum á það minnst hve mikil áhrif það hafði á mig þegar ég sótti fréttamannafund í Kaupmannahöfn með öllum forsætisráðherrum Norðurlandanna skömmu eftir morðið á Olof Palme, fyrrum forsætisráðherra Svíþjóðar. Hann var skotinn til bana á götu í Stokkhólmi í febrúarlok árið 1986 en undir árslok það ár tók ég við sem fréttamaður Sjónvarps á Norðurlöndum með aðsetur í Kaupmannahöfn.
Ég var því “okkar maður” á þessum fréttamannafundi forsætisráðherranna. Ekki man ég eftir því sem þar var sagt nema einu sem aldrei hverfur mér úr minni. Úr sal kom eftirfarandi spurning: Hér eruð þið, allir forsætisráðherrar Norðurlandanna. Ekki er langt síðan að einn úr ykkar röðum var myrtur á götu úti. Hverju sætir að hér er ekkert öryggiseftirlit, engin vopnaleit, allt öllum opið?
Ég man ekki hver það var sem svaraði fyrir hönd hópsins en svarið var á þessa leið: Við erum fulltrúar opins lýðræðis og látum ekki þvinga okkur til að gerast eftirlitssamfélög. Stutt svar en áhrifaríkt. Þrungið merkingu.
En svo var byrjað að loka. Á Íslandi þekkjum við það vel. Opinberar stofnanir, mörg fyrirtæki, Alþingi, ráðuneyti, fjölmiðlar, ekki allir en margir, urðu smám saman líkari öryggisfangelsum en þeirri þjónustu- og fyrirgreiðslustarfsemi sem þeim er ætlað að vera.
Nú geri ég mér grein fyrir því að stundum hafa þeir hlutir hent sem hugsanlega hefði verið hægt að fyrirbyggja með lokunum og eftirliti. En það eru undantekningarnar og þær eiga ekki að stjórna því hvort opnu samfélagi verði lokað og því nánast læst. Þetta voru skilaboðin í Kaupmannahöfn undir lok níunda áratugar síðustu aldar. Í mínum huga eiga þau enn erindi.
Og svo er það hitt að fyrr má nú rota en dauðrota.
Spurningin er þá hvort ekki sé einmitt dauðrotað með fyrirliggjandi byggingarkröfum um neðanjarðarbyrgi við Lækjargötuna í tengslum við Stjórnarráð Íslands.
Nú skil ég það vel að þjóðaröyggisráð vilji geta lokað að sér þegar grunnstoðin í örggiskerfi Íslands – aðildin að NATÓ – er til umræðu. Þar er eflaust rætt um sitthvað sem ekki þolir dagsljósið.
En það er annað og meira sem hangir á spýtunni. Greinilega stendur til að útbúa eins konar stjórnstöð í gereyðingarstríði. Húsnæðinu verður skipt upp í mismunandi öryggissvæði og verður hæsta stig öryggis í sérstöku fundarherbergi fyrir þjóðaröryggisráð sem verður í kjallara hússins: „Fundarherbergi þjóðaröryggisráðs (Ö3) verði (gluggalaust) í kjallara, með öruggri tengingu við flóttaleið,“ segir í tilkynningu og enn fremur, að gætt verði að því að möguleikar verði á flóttaleiðum vegna sprenginga og annarra utanaðkomandi ógna. Þá verði öryggisgler sett í allar hliðar byggingarinnar.
Í Þjóðaröryggisráði sitja, auk forsætisráðherra, dómsmálaráðherra og utanríkisráðherra svo og ráðuneytisstjórar samsvarandi ráðuneyta, ríkislögreglustóri, forstjóri Landhelgisgæslunnar, fulltrúi Slysavarnarfélagsins Landsbjargar og tveir þingmenn. Fram hefur komið að þessi hópur hafi haldið nokkra fundi, ýmist í brynvörðu húsnæði á “varnarsvæðinu” á Keflavíkurflugvelli, eða “öryggisvottuðu” húsnæði í Reykjavík.
En eins og Sjáseskú einvaldur í Rúmeníu gæti hafa sagt þegar hann réttlætti (sem hann náttúrlega aldrei þurfti að gera) áform um flóttaleiðir frá sinni “stjórnstöð” í Búkarest: Allur er varinn góður!
Sjáseskú var hins vegar ekki lengra kominn með flóttaleiðir sínar en svo að hann gat ekki flúið niður í jörðina heldur í þyrlu upp í loftið þegar mótmæli gegn honum urðu óviðráðanleg.
Okkar þjóðaröryggisráð sér væntanlega ekki fram á að þurfa að flýja eigin þjóð heldur vera til taks fyrir hana í stjórnbönker við Lækjargötuna komi til gereyðingarstríðs. Hættan er náttúrulega sú að það kæmi að litlum notum að hafa þessa vösku sveit á neyðarfundi í kjallaranum við Lækjargötu ef þjóðinni hefði þegar verið eytt utan hinna öryggisvottuðu veggja. Spurning hvort ráðherrunum og ráðunreytisstjórunum, lögreglustjórum, öðrum stjórum og þingmönnunum tveimur þætti ekki betra þegar allt kemur til alls að taka örlögum sínum með okkur hinum utandyra?
En hvað veit maður.