Um greiðslur til formanna stjórnarandstöðuflokkanna
Birtist í Morgunblaðinu 19.12.2003
Talsvert hefur verið fjallað um nýsamþykkt lög um lífeyrisréttindi
alþingismanna, ráðherra, hæstaréttardómara og forseta Íslands. Enda
þótt í lögunum sé sitthvað sem horfir til bóta hafa þau verið
gagnrýnd harðlega fyrir að búa ofangreindum hópum réttindi umfram
það sem aðrir þjóðfélagsþegnar njóta. Sérstaklega hafa menn
staðnæmst við réttindi ráðherra sem nú hafa verulegan umframrétt
til að láta af störfum fyrr en gerist hjá þingmönnum almennt, að
ekki sé minnst á það sem tíðkast hjá íslenskum lífeyrissjóðum. Þá
hefur mörgum þótt sú afstaða sem lögin hvíla á ekki vera til
eftirbreytni. Þvert á móti eigi hvers kyns sérréttindahugsun að
heyra fortíðinni til. Á þeirri forsendu hef ég barist gegn þessari
lagasmíð.
Enda þótt andmæli í þjóðfélaginu hafi fyrst og fremst beinst gegn
lífeyrisþætti frumvarpsins hafa margir fjölmiðlar staðnæmst við
allt aðra hluti og þá sérstaklega launakjör formanna
stjórnarandstöðuflokkanna.
Nú vill svo til að mér er kunnugt um það frá fyrstu hendi að hér
var um að ræða launahækkanir af stærðargráðu sem formenn
stjórnarandstöðuflokkanna höfðu efasemdir um þótt þeir væru sammála
helstu efnisþáttum frumvarpsins og samþykktu þess vegna að það yrði
lagt fram til þinglegrar meðferðar.
Í fjölmiðlum hefur að mínu mati verið vegið ómaklega að þessum
mönnum því ekki hefur verið hirt um að skoða málið í réttu
samhengi. Hvert er það samhengi? Á Alþingi fá menn greitt fast
þingfararkaup. Ofan á þetta kaup er síðan 15% álag fyrir þá sem
gegna formennsku í nefndum, eru í forsætisnefnd eða gegna stöðu
þingflokksformanna. Það á til dæmis við um undiritaðan. Þetta eru
þó smámunir í samanburði við greiðslur til ráðherra sem fá 80% ofan
á þingfararkaupið og eru þannig með næstum helmingi hærri laun en
þingmenn almennt.
Er þetta eðlileg skipan? Svar mitt er afdráttarlaust neitandi.
Þingmenn sem rækja starf sitt af alúð, og það gera langflestir,
fylla upp í allan þann tíma sem eðlilegt er að ætlast til af þeim
og er vinnuframlag þeirra ekki minna en gerist hjá ráðherrum. Rök
fyrir því að nefndarformenn, þingflokksformenn, hvað þá ráðherrar,
séu á miklum umframgreiðslum eru ekki sjáanleg frá mínum
sjónarhóli.
Þetta er hins vegar launakerfið í þinginu og í því samhengi ber að
skoða hugmyndirnar um greiðslur til flokksformanna
stjórnarandstöðunnar. Með öðrum orðum, að þeir fái eitthvert
hlutfall af þeim greiðslum sem ráðherrar fá. Ef við lítum á málið
frá þessu sjónarhorni þá eru óneitanlega fyrir því ákveðin rök að
þeir sem eru í forsvari fyrir flokkana í stjórnarandstöðu og axla
ýmsar skyldur sem því tengjast, gangi inn í launakerfið á
jafnréttisgrunni á við stjórnarliða sem raða sér á ráðherrabekkinn.
Það er athyglisvert að í þeirri umræðu sem stofnað var til í
fjölmiðlum, skyldi ekki beint kastljósum að 80% kaupálagi sem
ráðherrar fá. Hins vegar voru formenn stjórnarandstöðuflokkanna
dregnir upp á forsíður blaða og á sjónvarpsskjái vegna þess að þeim
var ætlað 50% álag. Fyrir vikið urðu þeir að blóraböggli í þessu
vandræðamáli. Ekki er ég viss um að öllum hafi þótt það með öllu
illt.
Ef menn telja að allir þingmenn eigi að vera á sama kaupi, óháð því
hvort þeir sitja á ráðherrastól eða eru formenn í nefnd eða
þingflokki þá tek ég ofan fyrir því sjónarmiði. Ef menn hins vegar
telja að ráðherrar eigi að vera á umframkaupi þá verða menn að
svara því heiðarlega hvort það stríði gegn réttlætiskennd þeirra að
formenn stjórnarandstöðuflokka fái eitthvert hlutfall af því sem
fellur til ráðherra. Fyrir mitt leyti segi ég, að fallist menn á
annað borð á þennan launastrúktur, þá hljóta menn að viðurkenna að
fyrir því séu rök að hafa þennan hátt á.
Sitt sýnist hverjum í þessu efni og hafa komið fram ýmsar
ábendingar í umræðu síðustu daga um þetta mál sem eru
íhuganarverðar. Þannig hefur verið bent á að æskilegra væri að
þessar greiðslur kæmu í gegnum framlög til flokkanna. Þá hefur
verið minnt á að ekki sé það einhlítt að stjórnmálaflokkar kjósi
formenn og hefur í því sambandi verið vísað til
Kvennalistans.
Allt þetta sýnir hins vegar svart á hvítu að í þessu efni sem öðrum
hefði þurft að ræða málin betur. Það lagði þingflokkur
Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs til að yrði gert með
formlegri tillögu. Hún var felld. Það á einnig við um tillögu þess
efnis að fallið yrði frá álagsgreiðslum til formanna
stjórnarandstöðuflokkanna og ákvörðun þar að lútandi vísað til
Kjaradóms. Einnig þeirri tillögu var hafnað.