Hver er afstaða ríkisstjórnarinnar til mannréttindabrota í Palestínu?
Birtist í DV 13.10.2003
Ljóst er að ástandið í Palestínu er löngu orðið geigvænlegt - en
versnar þó enn. Undarlegt er hve dofinn heimurinn virðist vera
gagnvart þeirri atburðarás sem við verðum nú vitni að. Eftir
loftárásir ísraelskra sprengjuflugvéla á flóttamannabúðir
Palestínumanna í Sýrlandi var haft eftir Halldóri Ásgrímssyni
utanríkisráðherra Íslands, að hvorki Ísraelsmenn né Palestínumenn
hefðu tekið skref í átt til friðar. Og orðrétt segir hann í
Fréttablaðinu daginn eftir loftárásirnar: " Öllum má vera ljóst að
þróun þessara mála er háð því að Palestínumenn taki betur á
öryggismálum heima fyrir og taki betur á öfgamönnum og síðan að
Ísraelsmenn vinni betur í samræmi við þær áætlanir sem hafa verið
gerðar og það eru engir nema Bandaríkjamenn sem geta veitt
nauðsynlegan þrýsting í þeim efnum. Ísraelsmenn taka lítt mark á
öðrum í því sambandi."
Sama dag var utanríkisráðherra krafinn skýringa á Alþingi og
skánaði þá tónninn heldur því nú gagnrýndi hann loftárásirnar
en sagðist þó jafnframt skilja "réttláta reiði" Ísraela vegna
nýafstaðinnar sjálfsmorðsárásar í Haifa.
Halldór samtóna Sharon og Bush
Þegar grannt er skoðað virðist mér afstaða utanríkisráðherra
Íslands mjög samtóna þeim Sharon í Ísrael og Bush Bandaríkjaforseta
- sem því miður er engin nýlunda. Báðir segjast þeir Sharon
forsætisráðherra Ísraels og Bush Bandaríkjaforseti leggja mikið upp
úr friðarferlinu sem nefnt hefur verið Vegvísir til friðar. En
þetta verði þó að gerast að einu skilyrði uppfylltu: Að
Palestínumenn "taki betur á öryggismálum heima fyrir og taki betur
á öfgamönnum". Í krafti "réttlátrar reiði" eru síðan gerðar
skipulegar árásir með sprengjuregni á flóttamannabyggðir og þéttbýl
svæði Palestínumanna. Sú staðreynd þykir mér vera augljós að
ráðandi öflum í Ísrael er þegar allt kemur til alls ekkert um
Vegvísi til friðar gefið enda tala verk þeirra sínu máli:
* haldið hefur verið áfram skipulegum manndrápum á forystumönnum
Palestínumanna
* haldið er áfram að reisa múra og girðingar utan um byggðir
Palestínumanna * haldið er áfram landtöku á svæðum
Palestínumanna
* löglega kjörinn forseti landsins - réttkjörinn í lýðræðislegum
kosningum og af þjóðþingi Palestínumanna, viðurkenndur sem slíkur
af alþjóðasamfélaginu - er lýstur brottrækur úr eigin landi og að
auki réttdræpur
* svo alvarlegt er ástandið orðið að stjórn Palestínumanna hefur nú
lýst yfir neyðarástandi og enn á ný sent ákall til heimsins um
hjálp.
Öryggisráðið vill mótmæla, en ...
Viðbrögð Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna við árásunum voru þau að
14 af 15 fulltrúum í ráðinu greiddu atkvæði með því að árásirnar
yrðu fordæmdar. Bandaríkjamenn beittu hins vegar neitunarvaldi eins
og fyrri daginn rétt eins og þeir gerðu þegar borin var síðast upp
tillaga í Öryggisráðinu um að alþjóðlegt friðargæslulið undir
stjórn SÞ yrði sent á vettvang saklausum borgurum til varnar.
En hvað er til ráða og hvernig ber okkur að bregðast við? Það er
nokkuð til í því hjá Halldóri Ásgrímssyni að þeir sem hafa ráðin í
sinni hendi í þessu máli eru endanlega Bandaríkjamenn og þannig
hefur það verið í rúmlega hálfa öld.
Þegar Ísraelsríki var stofnað um miðja tuttugustu öldina var gert
ráð fyrir því að Ísraelsmenn fengju rúmlega helming Palestínu
(55%). En þegar upp var staðið eftir átökin sem þá urðu, höfðu
Ísraelsmenn hins vegar rúma þrjá fjórðu hluta landsins (78%) á
sinni hendi. Og eftir sex daga stríðið 1967 höfðu þeir lagt allt
landið undir sig og til viðbótar stór svæði frá öllum
nágrannaríkjum. Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur ítrekað gert
ályktanir um að Ísrael beri að skila þessum herteknu svæðum og
friðarviðræður og samingar sem gerðir hafa verið grundvallast á
þeim. En Ísrael þverskallast við og bætir um betur með því að halda
áfram landtöku og flytja fólk inn á herteknu svæðin þvert á
alþjóðalög. Þá sjaldan að Ísraelum hefur verið þröngvað að
samnningaborði hefur aðferð þeirra jafnan verið á einn veg: Að
teygja viðræður á langinn og krefjast í sífellu samingaviðræðna um
atriði sem áður hafði verið samið um. Á sama tíma halda
landtökubyggðirnar áfram að stækka, múrar og girðingar rísa og til
verða gettó sem fólk hlýtur að flýja smátt og smátt enda útilokað
að mynda sjálfstætt ríki á þessum grunni. Niðurstaðan er
þjóðernishreinsun.
Kynþáttamúrinn
Á síðustu árum hafa verið gerðar margar tilraunir til að koma á
friði, svo sem með samningaviðræðunum sem kenndar voru við Madrid
og síðar Osló og nú er það Vegvísir til friðar. En sem áður segir
eru engin teikn á lofti um að hið raunverulega deilumál,
-viðurkenning á sjálfstæðu ríki Palestínumanna, - sé að leysast.
Hið gagnstæða virðist þvert á móti uppi á teningnum. Risavaxinn
steinmúr, Apartheid-múrinn, sem svo hefur réttilega verið nefndur,
nær langt inn á hernumdu svæðin, sem byggð eru Palestínumönnum. Því
fer fjarri að múrinn fylgi hinum alþjóðlega viðurkenndu landamærum.
Að vestanverðu eru stór svæði tekin af Palestínumönnum og að
austanverðu er gert ráð fyrir að múrinn liggi inn í miðju landi og
hvergi nærri landamærum Jórdaníu. Með þessu móti eru Ísraelar að
bæta við sig helmingnum af Vesturbakkanum. Nú stefnir í að svæðið
ætlað Palestínumönnum verði aðeins um tíundi hluti af upphaflegri
Palestínu!
Þau svæði sem ekki eru umlukin múrum eru girt rafmagnsgirðingum.
Gasasvæðið er nú með öllu lokað af. Annars staðar getur fólk ekki
farið óhindrað á milli bæja, sótt læknisþjónustu eða atvinnu. Nú er
svo komið að atvinnuleysi nemur 60-70 prósentum og býr samsvarandi
hlutfall við sára fátækt.
Hin opinbera réttlæting kúgunar
Að sjálfsögðu er það óverjandi að fara svona með fólk, en hin
opinbera réttlæting er að Palestínumenn vilji ekki taka á
öryggismálum og öfgamönnum í sínum hópi. Allir sem hafa fyrir því
að kynna sér málin vita sem er, að hér er í reynd verið að gera
kröfu sem ekki er hægt að framfylgja. Um leið og illa búnar og
vanmáttugar öryggissveitir stjórnar Palestínumanna réðust skipulega
gegn þeim hópum sem halda uppi andspyrnu við hernámið myndi blossa
upp borgarastyrjöld í Palestínu. Staðreyndin er sú, að ráðandi öfl
í Palestínu, ríkisvaldið þar, hefur ekki burði til að hafa
hemil á öllum hópum Palestínumanna. Þetta vita þeir sem vilja
Vegvísinn feigan og hafa engan áhuga réttlátum friði.
Eina leiðin til að kveða harðlínuöfl niður er á hinn bóginn að sýna
árangur raunverulegs friðarvilja. Til að svo megi verða er augljóst
að virða þarf landamæri og stofnanir Palestínu, láta af árásum og
gefa Palestínumönnum frið til að lifa sínu lífi Með öðrum orðum,
ríkin þurfa að sýna hvort öðru velvilja og traust. Þetta er
lykilatriði.
Ríki láti ekk stjórnast af reiði
Að sjálfsögðu er skiljanlegt að fólk sem missir sína nánustu í
sjálfsmorðsárás fyllist "réttlátri reiði" og láti tilfinningarnar
stjórna sér. Til ríkisins gerum við hins vegar kröfur um mikla
yfirvegun við slikar aðstæður, reiði á ekki að stýra för. Og til
eru þeir báðum megin víglínunnar, sem misst hafa sína nánustu en
myndað hópa til stuðnings hvorir öðrum. Þeir eru staðráðnir að láta
reiðina ekki yfirbuga sig heldur tala saman og öðlast skilning og
vináttu í sorginni. Þessu fólki er ljóst að átökin leysast ekki með
aukinni kúgun og grófara ofbeldi. Það er meira en sagt verður um
Sharon og Bush. Þeir virðast ekkert sjá annað og ekki kunna neitt
annað.
Hvað íslensku ríkisstjórnina varðar þá hlýtur hún nú að þurfa að
gera rækilega grein fyrir afstöðu sinni. Við þessar aðstæður er að
mínum dómi aðeins eitt til ráða: Að beita sér af alefli fyrir því
að Sameinuðu þjóðirnar sendi friðarsveitir til Palestínu. Ekki til
árása eða hefnda í krafti "réttlátrar reiði", heldur til að verja
saklaust fólk gegn
ofbeldi.