Mikill er máttur tilviljana
Lengi var ég á þeirri skoðun að tilviljanir hefðu lítið gildi sem skýringartæki. Ég afneitaði þeim að mestu og vildi alltaf finna aðrar ástæður fyrir hinum ýmsu atburðum. Þetta leiddi til þess að oft datt ég niður á fráleitar hugmyndir sem ég veifaði síðan í fjölmiðlum og fékk fjölmarga meiðyrðadóma fyrir. Svo þegar konan skildi við mig taldi ég það enga tilviljun - og hún reyndar ekki heldur. Hún sagðist bara ekki geta búið með mér lengur, hún sagðist vera búin að fá sig fullsadda. Á móti leitaði ég auðvitað annarra skýringa sem ekki verða raktar hér. En núna er ég kominn á rétt ról. Loksins er ég búinn að sjá að flest er tilviljunum háð - alls kyns tilviljanir hrannast upp og verða jafnvel að svo háum fjöllum að þær fara að stjórna framvindu sjálfrar mannkynssögunnar þegar mest gengur á. Áhrifamætti tilviljana til sönnunar vil ég taka fáein ný dæmi, stór og smá, sem geta haft veruleg áhrif á gang mála. Og víkur þá sögunni fyrst til heimahaganna.
Baugur er bara tilviljun
Þegar undirliggjandi illdeilur milli forsætisráðherra og Baugs blossa upp þá koma jafnan fréttir frá embætti ríkislögreglustjóra af skyndilegum aðgerðum í langdreginni rannsókn á meintum efnahagsbrotum Jóns Ásgeirs Jóhannessonar og félaga. Og nú, þegar allt er á suðupunkti í samfélaginu vegna fjölmiðlafrumvarps forsætisráðherra, berast óvæntar fregnir af rassíu íslenskra lögreglumanna í Lúxemborg vegna Nonna og kó, en minna má á að áður hefur efnhagsbrotadeild ríkislögreglustjóra drepið niður fæti í Ameríku og Færeyjum vegna hinnar viðamiklu rannsóknar á Baugsmönnum. Ég er sannfærður um að rétt eins og jafnan fyrr eru fregnir af þessari Lúxemborgar-aðgerð hrein og bein tilviljun sem gæti vel haft nokkur áhrif á skoðanamótun meðal þjóðarinnar: mótað afstöðu hennar til Baugs og þar með einnig til margumrædds fjölmiðlafrumvarps sem er fram komið, rétt eins og eignarhlutur Baugs í Norðurljósum, af hreinni tilviljun.
Heimsbyggðin á valdi tilviljana
Sambærilegar tilviljanir, miðað við höfðatölu, gerast að sjálfsögðu einnig í útlöndum. Gott dæmi um það er einmitt nú að ganga yfir þegar málstaður stjórnvalda Bandaríkjanna og Bretlands vegna hernaðarins í Írak á meir en nokkru sinni undir högg að sækja meðal Vesturlandabúa. Þá gerist hið óvænta og verður bandamönnum til happs að allt í einu fer að ganga svo vel að handtaka hryðjuverkamenn og það áður en þeim tekst að fremja ódæði sín. Auðvitað er þetta mikið gleðiefni. Þannig voru fjórir illvirkjar yfirbugaðir í Jórdaníu á dögunum, fjórir góðvinir Osama Bin Ladens, sem ætluðu að drepa allt að 80 þúsund manns. Þetta var að mínum dómi fyrst og fremst lán í öllu óláninu sem nú ríður yfir heimsbyggðina – með öðrum orðum tilviljun sem svo aftur rennir vonandi frekari stoðum undir málstað öflugustu málsvara Vesturlanda, þeirra Bush og Blairs. Þá voru 10 arabískir hermdarverkamenn handteknir í Bretlandi fyrir skemmstu en ódæði sitt ætluðu þeir að fremja í beinni útsendingu frá leik Manchester United og Liverpool. Þetta er staðreynd en það er líka staðreynd að það er búið að sleppa þessum glæpamönnum úr varðhaldi og það án ákæru. Og ég spyr: eru þau málalok líka einber tilviljun? Svarið mitt er já enda er ég búinn að átta mig á hvað tilviljanir eru ráðandi í okkar vestræna lýðræði, gagnstætt því sem gerist í einræðisríkjum þar sem allt er fyrirfram organíserað af skósveinum vitskertra einræðisherra. Og gott ef hlutur alls kyns tilviljana og óvæntra uppákoma hefur ekki farið stórum vaxandi á Vesturlöndum nú í seinni tíð. Um það þori ég reyndar ekki að fullyrða en það væri verðugt verkefni fyrir fræðimenn að hefja sem fyrst rannsóknir á því.
Í blálokin á þessari hugleiðingu vil ég taka það fram að ofangreind skrif mín eru tilviljun. Ég hefði allt eins getað verið svona heilbrigður í hugsun fyrir tíu árum, að vísu með vísun til annarra dæma, hefði ég ekki bara verið heltekinn og pikkfastur í vítahring ótrúlegra ranghugmynda og samsæriskenninga. Mikill er léttir
Jónas Ó. Jóhannesson frá Kreppu