RÚSSAR TROÐA ILLSAKIR VIÐ GRANNA SÍNA

Í kvöldfréttum Ríkissjónvarpsins var sagt frá auknum hernaðarumsvifum Rússa. „Rússar láta æ meir til sín taka á hernaðarsviðinu. Í ágúst hófu Rússar reglulegt eftirlitsflug með langdrægum flugvélum út fyrir lofthelgi landsins líkt og á dögum kalda stríðsins. Í haust hófu kafbátar þeirra eftirlitsferðir á Norður-Atlantshafi og nú er komið að Norðurflotanum.“

Síðan sagði fréttamaðurinn orðrétt: „Stjórn Pútíns hefur látið æ meir til sín taka á alþjóðavettvangi og ekki látið segja sér fyrir verkum. Stórauknar tekjur af olíusölu hafa eflt sjálfstraust Rússa og þeir troða illsakir við granna sína. Pútín vill að rússneski björninn geti enn sýnt hrammana en sofi ekki vært í hýði sínu. Útgjöld til heraflans hafa verið stóraukin. Erlendir hernaðarsérfræðingar segja þó fjarri lagi að Rússar séu jafn öflugt herveldi og fyrir fall Sovétríkjanna 1991.“

Það hefur löngum verið siður að nota einhverskonar myndhvörf um Rússland: „rússneski björninn“, og þau bjóða upp á að spinna áfram: „hann sýnir hrammana“ og “sefur ekki vært í hýði sínu“. Rússar eru óargadýr, þeir er ekki siðmenntaðir. Þess vegna er líka allt í lagi að segja að þeir „troði illsakir við granna sína“. Ætli ríkissjónvarpið íslenska hafi gert mikið úr því að sjálftraust Bandaríkjamanna hafi aukist eftir lok kalda stríðins og þeir farið að troða illsakir við önnur lönd?

Mér varð að orði að þarna vantaði fréttaskýringu. Hér kemur hún í stuttu máli: Rússland hefur um langan aldur verið eitt af stórveldunum og Sovétríkin, þar sem Rússland hafði forystu, var annað tveggja risavelda. Eftir hrun Sovétríkjanna var Rússland áfram stórveldi, en ákaflega lemstrað. Önnur sovétlýðveldi urðu sjálftstæð og gömlu fylgiríkin austantjalds hölluðu sér til vesturs. Varsjárbandalagið var lagt niður.

En ekki NATO. Það fór að þenjast út til austurs. Austantjaldsríkin fyrrverandi eru gengin í NATO auk sovétlýðveldanna fyrrverandi við Eystrasaltið. Áður var Austur-Evrópa milli NATO og Sovétríkjana. Nú er NATO komið sumsstaðar upp að landamærum Rússlands. Það er helst að Úkraína sé á milli en NATO og Úkraína sem og NATO og Georgía hafa verið að þróa tengsl sín að undanförnu auk þess sem Bandaríkin hafa aðstoðað Georgíu við uppbyggingu herafla síns. Þá eru Bandaríkin með herstöðvar í einhverjum af hinu nýju NATO-ríkjum sem og í fyrrum Júgóslavíu og austur í Kirgistan og Úsbekistan.

Það var ekki nóg með að bandalagssvæði NATO færi að þenjast út til austurs eftir lok kalda stríðins. NATO fór líka að færa starfsemi sína út fyrir bandalagssvæði sitt, en það hafði ekki gerst fyrr og var ekki gert ráð fyrir því í Norður-Atlantshafssamningum. Það hófst með afskiptum NATO af stríðinu í Bosníu 1994 en næsta skref var þó öllu umdeildara, loftárásirnar á Júgóslavíu 1999 í óþökk Rússlands og án samþykkis Sameinuðu þjóðanna. Bandaríkin hófu líka að ráðast inn í önnur lönd, fyrst Írak 1991, svo Afganistan 2001 og aftur Írak 2003 án samþykkis Sameinuðu þjóðanna. Og NATO hefur komið í kjölfar innrásarliðsins bæði í Afganistan og NATO. Árið 2002 sögðu Bandaríkin upp ABM-samningnum um almennt bann við uppsetningu gagneldflauga gegn langdrægum eldflaugum, sem var mikilvægt skref í kjarnorkuafvopnun, og hefur síðan unnið að uppsetningu gagnflaugakerfis og hefur NATO komið að þeirri áætlun. Uppsagnir Rússa á afvopnunarsamningum hafa komið í kjölfarið.

Ef við horfum á kort sjáum að Rússland er girt af með herstöðvum Bandaríkjanna og NATO allt frá Eystrasalti suður um Evrópu og austur yfir allt til Pakistan auk þess sem NATO og Bandaríkin hafa gert innrásir í þrjú lönd í áttina að Rússlandi. Jafnframt hafa hernaðarútgjöld Bandaríkjanna farið vaxandi og með aðild sinni að NATO hafa sum nýju aðildarríkjanna skuldbundið sig til að auka henraðarútgjöld sín. Bandaríkin og NATO hafa samráð við Rússa, bjóða þeim stundum að NATO-borðinu, en taka í raun sáralítið mark á þeim. Þannig er sífellt verið að ógna gamla heimsveldinu og jafnframt niðurlægja það.

Hverjir eru að troða illsakir við aðra? Hverjir sýna hrammana? Hverjir æða eins og óargadýra um allar þorpagrundir? Er von nema björninn rumski? Hverslags fréttaflutningur er þetta eiginlega?

Og svo má auðvitað spyrja: Er framferði Bandaríkjana og NATO vel til þess fallið að stuðla að heimsfriði? Hvað erum við yfirleitt að gera í þeim klúbbi?