Á LAUGARDAG KLUKKAN HÁLF TVÖ!
Birtist í DV 04.04.14 e. ÖJ og Stefán Þorvald Þórsson
Fyrir tæpri viku mættu á annað hundrað manns að mótmæla ólöglegri gjaldtöku við Geysi. þeir sem að gjaldtökunni standa hurfu af hólmi. Það er skiljanlegt því þeir vita sem er að rukkunin stenst ekki landslög. Þeir voru hins vegar mættir daginn eftir og sögðust áfram myndu halda uppteknum hætti.
Munum leita til lögreglu
Nú munum við mæta að nýju á morgun, laugardag klukkan hálf tvö. Verðum við fyrir einhverri áreitni munum við að sjálfsögðu leita hjálpar hjá lögreglu og verður fróðlegt að fylgjast með málalyktum.
Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa að sögn ekki viljað hafa afskipti af málinu í þeim skilningi að segja af eða á gagnvart ferðafólki sem kemur að Geysi á þeirra vegum. Þetta teljum við orka mjög tvímælis.
Ferðafyrirtæki passi upp á kúnnann
Ef þau telja að gjaldheimtan sé ekki í samræmi við landslög, ber þeim skylda til að segja ferðafólkinu að þeim beri engin skylda til að greiða gjald.
Nú er það svo, að heimild er til staðar í náttúruverndarlögum fyrir gjaldtöku að náttúruverndarsvæði. Ákvæðinu verður hinsvegar eingöngu beitt löglega af Umhverfisstofnun eða rekstraraðila, en sá aðili þarf að hafa samning við UST, undirritaðan af ráðherra. Enginn slíkur samningur er til staðar við Kerfélagið eða Landeigendafélag Geysis. Lögin eru skýr að þessu leyti.
Skýr lagaákvæði
32. grein náttúruverndarlaga er svohljóðandi:
"Náttúruvernd ríkisins eða sá aðili sem falinn hefur verið rekstur náttúruverndarsvæðis getur ákveðið gjald fyrir veitta þjónustu. Rekstraraðili náttúruverndarsvæðis getur enn fremur ákveðið gjald fyrir aðgang að svæðinu ef spjöll hafa orðið af völdum ferðamanna eða hætta er á slíkum spjöllum. Tekjum samkvæmt síðari málslið 1. mgr. skal varið til eftirlits, lagfæringar eða uppbyggingar svæðisins eða aðkomu að því."
Hér kemur skýrt fram að tekjur af aðgangseyri skuli renna óskertar til lagfæringar svæðisins. Engar arðgreiðslur eru því mögulegar.
Þetta skýrir tregðu landeigenda til að gerast löglegir rekstraraðilar náttúruverndarsvæðis. Líklega þætti þeim eftirsóknarverðara að aðgangseyrir rynni óskertur til þeirra.
Í 30.grein er kveðið á um umsjónaraðila, ef annar en UST. Hún er svohljóðandi:
"Náttúruvernd ríkisins getur falið einstaklingum eða lögaðilum umsjón og rekstur náttúruverndarsvæða að þjóðgörðum undanskildum. Gera skal sérstakan samning um umsjón og rekstur svæðanna sem umhverfisráðherra staðfestir. Í samningnum skal kveða á um réttindi og skyldur samningsaðila, mannvirkjagerð á svæðunum og aðrar framkvæmdir, landvörslu, menntun starfsmanna, móttöku ferðamanna og fræðslu, svo og gjaldtöku, sbr. 32. gr. Náttúruvernd ríkisins hefur eftirlit með því að umsjónar- og rekstraraðili uppfylli samningsskuldbindingar". (Náttúruvernd ríkisins er í dag UST)
Svar fjármálaráðherra afdráttarlaust
Athyglisvert er svar Bjarna Benediktssonar, fjármálaráðherra á Alþingi um samskiptin við landeigendur en hann sagði þar eins skýrt og verða má, að fyrir landeigendum vaki fyrst og fremst að hafa gróða af því að selja aðgang að náttúruperlunni. Bjarni mælti svo: „Í lok febrúar lagði ríkið fram drög að samkomulagi eftir áralöng samskipti vegna þessara mála, drög að samkomulagi ef það mætti verða til að leysa þetta mál, a.m.k. þar til mál um þessi efni mundu skýrast í víðara samhengi. Þar var boðið upp á að ríkið færi strax í og kostaði nauðsynlegar aðgerðir til að tryggja vernd svæðisins með endurbótum á aðstöðu og innviðum Geysissvæðisins. Markmiðið væri að lagfæra ástandið, koma í veg fyrir að það yrði fyrir skemmdum og tryggja öryggi gesta á svæðinu.
Við það var miðað að farið yrði í framkvæmdirnar án tafar, eins og áður segir að þær yrðu kostaðar af ríkinu og henni fylgdi ítarleg áætlun um landvörslu á svæðinu. Gert var ráð fyrir að þessar aðgerðir yrðu unnar í samráði við landeigendur og stofnað til formlegs samráðs.
Við gerðum ráð fyrir því samkvæmt þessum hugmyndum að landeigendur mundu falla frá hugmyndum um hvers konar gjald inn á svæðið að minnsta kosti út næsta ár, þ.e. meðan almenn stefna um þessi efni væri að skýrast.
Það er auðvelt að greina frá því að þessum hugmyndum var alfarið hafnað enda virðast landeigendur fyrst og fremst ganga út frá því að þær verði að skila arði til landeigenda."
Verjum almannaréttinn
Þetta er upplýsandi svar og afdráttarlaust. Fjármálaráðherra telur að fyrir gjaldheimtumönnum vaki fyrst og fremst gróðahugsun. Verra er að gjaldheimtumenn eru að reyna með hraðaupphlaupi að skapa sér hefð sem síðar verði ekki hnekkt. Það má ekki gerast. Við verðum að kæfa þessa ósvífnu árás á almannaréttinn í fæðingu. Það gerum við með því að mæta hálf tvö á morgun - laugardag - að Geysi og sýna vilja okkar í verki; að við ætlum að standa á lagalegum rétti okkar; að við ætlum að tryggja almannarétt til að njóta íslenskrar náttúru án þess að þurfa að greiða fyrir það sérstakt gjald.
Almannarétturinn stendur fyrir sínu og er hann einn og sér, næg ástæða til að neita gjaldheimtumönnum um aðgangseyri við Kerið og Geysi.
Stefán Þorvaldur Þórsson, landfræðingur
Ögmundur Jónasson, alþingismaður