KAÞÓLSKA KIRKJAN SÝNI SANNGIRNI
Birtist í DV 20.12.13.
Það var góð ákvörðun árið 2007 af hálfu ríkisstjórnar Geirs H. Haarde að hefja rannsókn á illri meðferð á vistheimilum fyrir börn og unglinga. Það var líka rétt ákvörðun að lögfesta greiðslu sanngirnisbóta vegna brota sem framin höfðu verið á börnum og Jóhanna Sigurðardóttir sýndi brotaþolum viðeigandi virðingu með því að biðja þá afsökunar úr ræðustól Alþingis.
Engar efasemdir
Sjálfur hafði ég upphaflega ákveðnar efasemdir um greiðslu sanngirnisbóta. Vissi ekki til hvers það leiddi, hvort það myndi ýfa upp gömul sár og jafnval leiða til meira hugarvíls í stað þess að sefa og sætta. Ég er kominn á gagnstæða skoðun. Sanngirnisbæturnar gera nefnilega tvennt í senn: Þótt aldrei sé hægt að meta skaðann til fjár þá sýna þessar bætur í verki að afsökunarbeiðni er meira en orðin tóm. Í annan stað eru þær tilefni fyrir hlutaðeigandi einstakling til að horfast í augu við liðinn tíma með aðstoð frá fagfólki og samfélaginu sem viðurkennt hefur misgjörðirnar.
Mælistika á réttlætið
Hvað sem því líður, þá er veruleikinn sá að sanngirnisbæturnar eru orðnar eins konar mælistika, þar sem kvarðinn eru krónur og aurar; mælikvarðinn á sanngirni samfélagsins.
Það er nákvæmlega þarna sem Kaþólska kirkjan bregst. Í Landakotsskóla, sem verið hefur undir handarjaðri Kaþólsku kirkjunnar, voru framin mjög alvarleg brot gegn börnum. Kaþólska kirkjan má eiga það að hún lét rannsaka málið - að vísu eftir nokkurn eftirrekstur. En síðan kom að hinni raunverulegu viðurkenningu á eigin brotum, að bregða mælistikunni góðu á viljan til „sanngirni".
Í bréfi sem brotaþolum hefur verið skrifað víkst kirkjan undan því að viðurkenna ofbeldið en býður krónur sem eru svo fáar að tölu, að álitamál þykir að rétt sé að taka við þeim.
Ekki brotaþola að krefjast bóta
DV hefur haldið málstað þessara einstaklinga á lofti. Það er vel. Annar fjölmiðill sem á mikið lof skilið í þessari umræðu er Kastljós Ríkisútvarpsins og einnig Fréttatíminn sem greindi ítarlega frá málstað þeirra sem urðu fyrir ofbeldi af hálfu þjóna Kaþólsku kirkjunnar. Nú skal það tekið sérstaklega fram að fórnarlömbin úr Landakotsskóla hafa ekki gert kröfu um fjárbætur að því ég best veit. Enda er það ekki þeirra að gera það, heldur okkar sem samfélags.
Hárrétt hjá menntamálaráðherra
Þegar málið kom til umræðu á Alþingi fyrir fáeinum dögum var menntamálaráðherra spurður um það hvað honum þætti um málsmeðferð Kaþólsku kirkjunnar. Hann tók undir það sjónarmið að bætur sem Kaþólska kirkjan byði væru skammarlega lágar. Hvað varðar hugsanlega aðkomu ríkisins, sagði hann réttilega, að ábyrgðin hvíldi hjá Kaþólsku kirkjunni og henni bæri að endurskoða afstöðu sína.
Þetta er að sjálfsögðu hárrétt hjá Illuga Gunnarssyni, menntamálaráðherra.
En ...
Eftir stendur að spyrja hvað skuli gert ef Kaþólska kirkjan neitar að sýna sanngirni í málinu. Mín skoðun er að þá eigi ríkið ekki annarra kosta völ en hlutast til um málið. Það mun kosta lagabreytingar, einfaldar þó, og yrði það væntanlega á hendi innanríkisráðherra að hlutast til um þær.
Ef ekkert hreyfist í málinu á fyrstu vikum komandi árs mun það aftur verða tekið upp á Alþingi. Eitt er víst, þessi umræða mun halda áfram þar til ásættanleg niðurstaða fæst. Það má Kaþólska kirkjan á Íslandi vita málið leysist með aðgerðaleysi og þögn.