Stefnan í mannréttindamálum

Fyrir alþingiskosningar beina aðskiljanleg samtök spurningum til stjórnmálamanna og stjórnmálaflokka og óska eftir afstöðu þeirra til málefna sem tengjast viðkomandi samtökum. Á meðal fyrirspurna sem bárust inn á mitt borð voru neðangreindar spurningar frá mannréttindasamtökunum Amnesty International. Jóhanna K. Eyjólfsdóttir, framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International skrifaði stjórnmálfokkunum umhugsunarvert bréf þar sem hún kvaðst sakna umræðu um mannréttindamál í kosningabaráttunni. Í bréfi hennar segir m.a. eftirfarandi: " Eins og flestir landsmenn hef ég fylgst með baráttu flokkanna og reynt að átta mig að stefnu þeirra. Í kosningabaráttunni hef ég saknað umræðu um mannréttindamál og þátttöku Íslands í alþjóðastarfi. Utan ólíkrar afstöðu flokkanna til ákvörðunar ríkisstjórnarinnar að styðja innrás Bandaríkjamanna og Breta inn í Írak hefur lítið farið fyrir umræðu um alþjóðamál. Ísland er þátttakandi í margvíslegu alþjóðlegu starfi á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, Evrópuráðsins og fjölda annarra alþjóðlegra stofnanna og tel ég víst að flokkarnir hafi mótað einhverja afstöðu til ólíkra málaflokka sem Ísland þarf að taka afstöðu til á alþjóðlegum vettvangi, hver sú afstaða er hefur aftur á móti ekki komið fram í yfirstandandi kosningabaráttu.
Íslandsdeild Amnesty International hefur á undanförnum árum lagt að íslenskum yfirvöldum að rödd Íslands á alþjóðavettvangi sé ætíð sterk sjálfstæð rödd í þágu mannréttinda. Íslandsdeild Amnesty International kallar eftir stefnu flokkanna og spyr hvort þeir ætli að setja mannréttindi á oddinn í utanríkismálum. Nokkur málefni eru Amnesty International hugleikin í þessu samhengi og teljum við mikilvægt að flokkarnir skýri aftöðu sína til þeirra."

Eftrifarandi eru spurningar Íslandsdeildar Amnesty International og svör VG við þeim.

"1) Samningar við Bandaríkin vegna Alþjóðlega sakamáladómstólsins

Til að tryggja undanþágu bandarískra þegna frá lögsögu Alþjóðlega sakamáladómstólsins stendur nú yfir alþjóðlegt átak Bandaríkjastjórnar. Ríkisstjórnir um allan heim hafa fengið beiðnir um að ganga til samninga við Bandaríkin, þ.á.m. íslensk yfirvöld. Slíkir samningar fela í sér tryggingu fyrir refsileysi bandarískra þegna sem gerast sekir um þá glæpi sem Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn fjallar um. Farið er fram á að ríkisstjórnir muni ekki framselja bandaríska þegna til dómstólsins, né rétta yfir þeim í eigin landi. Hver er stefna flokkanna um slíka samninga vegna Alþjóðlega sakamáladómstólsins?

Svar: Stefna VG er afdráttarlaus í þessu efni. Íslendingar eiga ekki á nokkurn hátt að veita Bandaríkjastjórn stuðning til að undanskilja sína þegna lögsögu Alþjóðlega sakmáladómstólsins. Beiðni Bandaríkjastjórnar þar að lútandi ber í senn vitni mikilli siðblindu og hroka heimsveldis. Þetta er reyndar í fullu samræmi við framgöngu Bandaríkjastjórnar nú um stundir. Hún beitir hernaðarofbeldi málstað sínum til framdráttar en ætlast síðan til að standa ofar lögum og mannrréttindasáttmálum. Að sjálfsöðgu eiga Íslendingar ekki að leggja blessun sína yfir slíkan tvískinnung og siðleysi. Þvert á móti eigum við að andmæla kröftuglega. 

2) Málefni flóttafólks
Íslensk yfirvöld hafa hingað til túlkað alþjóðasamning um réttindi flóttafólks mjög þröngt og í nýjum lögum sem tóku gildi í byrjun þessa árs nær skilgreining á hugtakinu flóttamaður einungis til fólks sem ofsótt er af hálfu ríkisvaldsins en ekki til einstaklinga sem sæta brotum af hálfu aðila óháðum ríkisvaldinu. Hver er stefna flokkanna í málefnum flóttamanna?

Svar: Alþjóðasamningur um réttindi flóttafólks hefur ekki verið tekinn til sérstakrar umræðu í flokknum en almennt er það stefna VG að túlka beri samninga og skuldbindingar sem varða mannréttindi jafnan í hag þeirra sem sæta ofbeldi og ofsóknum.

3) Alþjóðasamningar
Ísland hefur gerst aðili að fjölmörgum alþjóðlegum mannréttindasamningum og viðbótarákvæðum við þá. Sumir hafa verið staðfestir af Alþingi en aðrir einungis undirritaðir og hafa ekki komið til staðfestingar enn. Viðbótarákvæði 12 (bann við mismunun) og 13 (bann við dauðarefsingum) við Mannréttindasáttmála Evrópu eru einungis tvö dæmi þar sem ,,trassað” hefur verið að láta Alþingi staðfesta. Hver er stefna flokkanna þegar kemur að alþjóðasamningum og tryggingu þess að íslensk lög séu í samræmi við þá?  Munu væntanlegir þingmenn leitast við að tryggja að ný lög séu í samræmi við alþjóðlegar mannréttindareglur?

Svar: Alþjóðasamninga sem Íslendingar gerast aðilar að á að virða og að sjálfsögðu ber að staðfesta þá á viðeigandi hátt, í lögum ef svo ber undir, en einnig þarf að framfylgja þeim. Sérstaklega er knýjandi að Íslendingar láti beinlínis að sér kveða varðandi framkvæmd mannréttindasamninga. Það má gera með ýmsum hætti, m.a. með því að taka jafnan afstöðu í anda þeirra þegar færi gefst og hafa uppi kröftug mótmæli þegar þeir eru virtir að vettugi.   

 

4) Mannréttindadómstólar
Mannréttindadómstóll Evrópu í Strassborg þarf nauðsynlega aukið fjármagn til að geta uppfyllt verkefnasvið sitt. Komið hafa fram tillögur um hvernig hægt er að bregðast við auknu álagi á dómstólinn. Ein þeirra felur í sér  skerðingu á  möguleikum einstaklinga til að áfrýja til dómstólsins. Hver er afstaða flokkanna til þeirrar tillögu?
Sameinuðu þjóðirnar hafa sett á laggirnar sér dómstóla til að rétta yfir sakborningum vegna mannréttindabrota í fyrrum Júgóslavíu, Rúanda og Sierre Leone. Á Alþingi hafa verið samþykkt lög um samvinnu við Júgóslavíudóm-stóllinn en ekki sambærileg lög um samvinnu við dómstólanna í Rúanda og Sierre Leone. Hver er afstaða flokkanna til fjárhagslegs og annars stuðnings Íslands við slíka dómstóla?

Svar: Að sjálfsögðu á eitt yfir alla að ganga og eigum við að samþykkja lög um samvinnu við alla þá mannréttindadómstóla sem settir eru á laggirnar af hálfu SÞ. Á þeim vettvangi eigum við einnig að tala fyrir þeim málstað að ekki sé einvörðungu réttað í meintum mannréttindabrotum hins sigraða heldur einnig sigurvegarans.

3) Mál einstaklinga
Stjórnmálamenn þekkjast oft boð um að heimsækja lönd þar sem mannréttindabrot eru almenn. Í slíkum heimsóknum eiga ráðherrar og aðrir stjórnmálamenn oftar en ekki samtöl við ráðamenn í viðkomandi landi. Hver er stefna flokkanna þegar kemur að málum einstaklinga sem sæta mannréttindabrotum í þeim löndum sem þeir heimsækja. Munu mál einstaklinga verða tekin upp í slíkum heimsóknum og /eða einstakir málaflokkar svo sem dauðarefsingar og pyndingar.
Skýr stefna stjórnmálaflokka  í mannréttindamálum getur stuðlað að aukinni vernd og virðingu fyrir mannréttindum um heim allan.

Svar: Af hálfu fulltrúa Íslands, hvort sem er ríkisstjórnar eða stjórnmálaflokka, á það að vera sjálfsögð regla að taka upp viðræður um mannréttindabrot ef vitneskja er um að mannréttindi séu ekki virt í viðkomandi ríki. Í sumum tilvikum kann að vera rétt að afþakka heimboð með mótmælum, í öðrum tilvikum kann að vera rétt að hafa fyrri háttinn á. Þetta hlýtur jafnan að vera matsatriði. Hitt er afdráttarlaust að þessi mál þurfa jafnan að vera ofarlega í sinni í samskiptum við fulltrúa annarra þjóða."  

Ég læt hér til upplýsingar fylgja heimilisfang og netslóðir Amnesty International bæði á heimsvísu og Íslandsdeildarinnar.

Íslandsdeild Amnesty International
P.O.Box 618
121 Reykjavík
Iceland
Tel: + (354) 551 6940
Fax: + (354) 561 6940

http://www.amnesty.is

http://www.amnesty.org/actnow