Fram hefur komið í fréttum að ríkisstjórnin hafi samþykkt að orustuþotur Nató muni koma hingað til lands til æfinga og eftirlits ársfjórðungslega. Íslendingar muni bera allan kostnað af herliðinu auk kostnaðar af ratsjárstöðvunum fjórum. Þær upphæðir sem hér er um að tefla eru gríðarháar eða á annan milljarð króna, talsvert meira en allur rekstrarkostanður menntastofnunar á borð við Háskólann á Akureyri! Haft er eftir Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, utanríkisráðherra, að kostnaður við þessa áætlun hafi ekki verið tekinn saman en hann sé lægri en hann hefði getað orðið (Fréttablaðið 29.júlí)!
Það er nefnilega það!!
En hefði ekki þótt eðlilegt að ræða það við Alþingi ef setja hefði átt á laggirnar stóra háskólastofnun á kostnað skattborgarans? Hví þá ekki tilkostnað við NATÓ?
Áður hefur utanríkisráðherra sagt að kostnaðurinn muni birtast á hausti komanda í fjárlögum fyrir næsta ár. Af því tilefni sagði ritstjóri Fréttablaðsins, Þorsteinn Pálsson í leiðara 27.júlí, að þetta veki "þá spurningu hvort fjárlögin eru réttur vettvangur til þess að birta í fyrsta sinn þá stefnu sem Ísland ætlar að framfylgja varðandi einstök verkefni og umsvif í varnarviðbúnaði. Þarf ekki stefnumótun þar um að liggja fyrir með rökstuddu mati á nauðsynlegri starfsemi? Er ekki eðlilegt að sjálfstæð umræða fari fram um þá stefnumótun?... Meðan varnarmálin voru alfarið á herðum Bandaríkjamanna lutu efnislegar umræður um þau fyrst og fremst að milliríkjasamningum þar að lútandi. Kostnaðurinn var ekki áhyggjuefni. Nú eru þessi mál í okkar höndum. Það kallar á opna opinbera umræðu um einstök viðfangsefni, stefnumótandi ákvarðanir og kostnaðarmat."
Undir þetta skal tekið. Einnig vangaveltur ritstjórans almennt um framtíðarskipan ratsjáreftirlits við Ísland og þá ekki síður um stefnu okkar í öryggis- og hernaðarmálum almennt. Þannig er eðlilegt að spyrja hvar skilin eigi að vera á milli borgaralegrar öryggisgæslu og hernaðarumsvifa? Þessi umræða hefur aldrei farið fram á Alþingi þannig að stefna hafi þar verið mótuð í ljósi nýrra aðstæðna eftir brottför Bandaríkjahers. Hins vegar eru okkur að birtast ákvarðanir rétt eins og að fyrir liggi skýr stefna hvað þetta snertir. Allt tal forsvarsmanna Samfylkingarinnar um samráð og vandaða og breiða umræðu um varnarþörf Íslands og fyrirkomulag til frambúðar eru orðin tóm. Samfylkingin er þannig beint framhald Framsóknar en ekki verður sagt að risið á henni í utanríkismálum hafi verið hátt.
Augljóst er að þegar Alþingi kemur saman í haust mun fara fram rækileg umræða um varnir og öryggi Íslands, skuldbindingar okkar og markalínur á milli borgaralegra og hernaðarlegra þátta. Ekki verður betur séð en að með samningum sínum við NATÓ, skilgreiningu á hernaðarsvæði á Keflavíkurflogvelli og fjármögnun okkar á komu orustuflugvéla NATÓ sé verið að fella þá múra sem hafa verið á milli borgaralegrar starfsemi annars vegar og hernaðarlegrar hins vegar, án þess að nokkurn tíma hafi verið tekin ákvörðun um að hervæða Ísland.
