AÐGERÐIR HEILBRIGÐISSTÉTTA OG AÐGERÐALEYSI LÍFEYRISSJÓÐA

Lögum samkvæmt er smásala áfengis á vegum ÁTVR. Ekki annarra. Netverslun með áfengi er hins vegar sögð lögleg ef um raunverulega netverslun er að ræða og þá frá öðru ríki.

Framkvæmdastjóri Hagkaupa greindi nýlega frá því að ætlunin væri að hefja sölu á áfengi í verslunum fyrirtækisins. Um yrði að ræða netverslun en með þessu sniði:

«Net­versl­un­in mun virka þannig að viðskipta­vin­ir skanna QR-kóða þegar þeir koma inn í versl­un­ina. Á meðan viðskipta­vin­ur versl­ar aðrar vör­ur í búðinni set­ur starfsmaður áfengu vör­urn­ar í poka og í lok versl­un­ar­ferðar­inn­ar sæk­ir viðskipta­vin­ur­inn áfengið á þjón­ustu­borðið.”
Einnig yrði boðið upp á heimsendingu.(mbl.is 27.ágúst)

Hagkaup brýtur landslög fyrir allra augum

Þetta er að sjálfsögðu smásala áfengis sem stríðir gegn íslenskum lögum. Á þingi eru þau til sem segja málið á gráu svæði og fjölmiðlar tönnlast sumir hverjir á þessu líka. Hverju læsu barni má þó ljóst vera að Hagkaup ætlar að selja áfengi í smásölu og að hún er ólögleg nema á vegum ÁTVR. Málið er einfalt.

Stjórnvöld hafa hins vegar ekki brugðist við með aðgerðum. Lögregla hefur enn ekki brugðist við kærum sem legið hafa hjá henni árum saman, meðal annars af hálfu Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum og ÁTVR.

Þegar fjármála- og efnahagsráðherra spurði hvað dveldi orminn langa ruku lögbrjótarnir og stuðningsmenn þeirra á þingi og í fjölmiðlum upp til handa og fóta og sögðu ráðherrann vera með óeðlileg afskipti af ákæruvaldinu!

Ráðherrann var hins vegar einfaldlega að spyrjast fyrir um hvers vegna ekki væri brugðist við í samræmi við landslög. Og hver á að gæta almannahags ef ákæruvaldið bregst ekki við kærum – af eða á – ef Alþingi sinnir ekki eftirlits- og aðhaldshlutverki sínu, stjórnskipunar og eftirlitsnefnd þingsins stígur ekki inn í málið fyrr en seint og um síðir, að ekki sé nú minnst á dómsmálaráðherrann?
Við þessar aðstæður er það fullkomlega eðlilegt að fjármála- og efnahagsráðherra spyrjist fyrir um málið, hvar það sé statt í löggæslu- og réttarkerfinu. Það er líka eðlilegt að heilbrigðisráðherrann bregðist við með þeim hætti sem hann hefur gert með opinberum yfirlýsingum gegn lögleysunni og á Willum Þór þakkir skildar.
Nú bregður svo við að helstu samtök heilbrigðisstétta og forvarnarsamtaka sameinast í áskorun þar sem einmitt er tekið undir með heilbrigðisráðherra jafnframt því sem stjórnvöld eru hvött til að grípa í taumana.

Samtökin eru þessi:

Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga, Félag lýðheilsufræðinga, Félag sjúkraþjálfara,
Ljósmæðrafélag Íslands, Læknafélag Íslands, Sálfræðingafélag Íslands, Sjúkraliðafélag
Íslands, Félagsráðgjafafélag Íslands, Lyfjafræðingafélag Íslands, Félag áfengis- og
vímuefnaráðgjafa, SÁÁ, Fræðsla og forvarnir-félag áhugafólks um forvarnir og heilsueflingu,
Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum, IOGT á Íslandi og SAFF-Samstarf félagasamtaka í
forvörnum.

Og þessar er áherslurnar:

• Taka undir orð heilbrigðisráðherra um þá yfirstandandi ógn sem nú steðjar að
  grundvallarmarkmiðum lýðheilsu vegna meintrar ólöglegrar netsölu áfengis, sem
  fram komu í opinberu bréfi ráðherra þann 5. júní sl. (sjá að neðan í pdf)
• Í tilefni þess að rótgróin íslensk verslanakeðja, Hagkaup, áætlar að hefja áfengissölu
  til neytenda á næstu dögum skora félögin á yfirvöld að kveða strax upp úr um hvort
  slík sala sé lögleg. Yfirvöld geta ekki horft aðgerðarlaus á þá lýðheilsuógn sem nú
  steðjar að vegna stóraukinnar netsölu áfengis á Íslandi.
• Í samþykktri stefnu Alþingis um lýðheilsustefnu til ársins 2030 segir að Íslendingar
  verði meðal fremstu þjóða í lýðheilsustarfi sem byggist á bestu vísindaþekkingu og
  reynslu og að stjórnvöld skuli hafa lýðheilsu að leiðarljósi við alla áætlanagerð og
  stefnumótun. Í lögum um verslun með áfengi og tóbak segir að starfrækja skuli ÁTVR
  og að markmið laganna sé að skilgreina umgjörð um smásölu áfengis og heildsölu
  tóbaks sem byggist á bættri lýðheilsu og samfélagslegri ábyrgð, að takmarka og stýra
  aðgengi að áfengi og tóbaki og draga þannig úr skaðlegum áhrifum áfengis- og
  tóbaksneyslu, og að vernda ungt fólk gegn neyslu áfengis og tóbaks og takmarka
  framboð á óæskilegum vörum.
• Félögin skora á yfirvöld að hvika í engu frá samþykktri lýðheilsustefnu til ársins 2030
  og markmiðum gildandi laga um um einkasölu ÁTVR á áfengi.
  
  

En hverjir eiga Haga og hver er ábyrgð þeirra?

Tuttugu stærstu hluthafar í Högum, sem aftur eiga Hagkaup, eru samkvæmt upplýsingum á vefsíðu félagsins: Gildi lífeyrissjóður á 17,71%, LSR, Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins A deild á 11,37%, Lífeyrissjóður verslunarmanna 10,55%, Brú- lífeyrissjóður starfsmanna sveitarfélaga, 9,04%, Kaldbakur ehf, 7.77%, Birta lífeyrissjóður á 7,39%, Festa-lífeyrissjóður 4,54%, Stapi lífeyrissjóður á 3,45%, Söfnunarsjóður lífeyrisréttinda á 2,97%, Lífeyrissjóður starfsmanna Reykjavíkurborgar 2,14% , LSR, Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins B deild á 2,08%, Hagar hf 2%, Vanguard Total International 1,3%. Vangurad Emerging Markets Stock 1,27%, Almenni lífeyrissjóðurinn 1,01%, Frjálsi lífeyrissjóðurinn 0,86%, Lífsverk lífeyrissjóður 0,68%, Vuanguard Fiduciary Trust Compa 0,63%, Legal and General ICAV 0,60% og Arctic Funds PLC 0,54%.

Lögleysa í skjóli lífeyrissjóða

Eins og hér má sjá eru Hagar að uppistöðu til í eigu lífeyrissjóða landsmanna. Hver er ábyrgð þeirra, hvað segir ASÍ, hvað segir Efling og VR, hvað segir BSRB, Sameyki, hvað segir BHM og hvað segir Kennarasamband Íslands?

Og hvað segja Samtök atvinnulífsins, er þeim sama þótt landslög séu brotin?

Annað veifið segja talsmenn lífeyrissjóðanna að þeir vilji siðlega fjárfestingarstefnu, ekki fjárfesta í vopnaiðnaði eða barnaþrælkun, en hvað með fyrirtæki sem hunsa heilbrigðisstéttirnar og brjóta landslögin ef þannig geti þau grætt sem mest?

Í fyrirsögn er vísað í aðgerðaleysi lífeyrissjóðanna. Ef til vill væri nær að tala um þá sem gerendur því öllu þessu vindur fram í þeirra skjóli.

Og að lokum spurning til fjölmiðla

Í fréttagrein mbl.is sem fyrr er vitnað til kveðst framkvæmdastjóri Hagkaupa vera spennt­ur fyr­ir þessu nýja verk­efni og rifjar upp að fyr­ir 17 árum síðan hafi Hag­kaup gert ráð fyr­ir vín­deild í sinni versl­un. Síðan bætir hann við orðrétt

„Við héld­um að þá yrðu aðeins 1-2 ár í að það yrði lög­legt að selja áfengi í versl­un­inni. En sá tími er því miður ekki kom­inn.“

Með öðrum orðum, framkvæmdastjórinn segir lögin sem muni heimila það sem hann nú hyggst framkvæma séu ekki komin. Áform hans eru því ólögleg þótt hártoga megi málin með því að segja að vínflaskan standi vissulega ekki enn í hillunni við hliðina á mjólkinni.
En fyrst framkvæmdastjórinn telur sig geta glaðst yfir því að geta nú selt viðskiptavini sínum áfengi í sömu verslunferð og hann kaupir mjólkina og aðrar vörur á boðstólum í versluninni, hvers vegna halda fjölmiðlar og sumir þingmenn áfram að tifa á því að verslunin sé á gráu svæði? Hún er í einu orði kolólögleg og þeir sem bera ábyrgð á henni eru lögbrjótar.

Þessi grein birtist einnig sem skoðunargrein á visi.is : : https://www.visir.is/g/20242612995d/adgerdir-heilbrigdisstetta-og-adgerdaleysi-lifeyrissjoda 

----
Athygli er vakin á því að hægt er að gerast áskrifandi að fréttabréfi þessarar heimasíðu á slóð sem hér er að finna: https://www.ogmundur.is/
Fréttabréfið er sent aðeins endrum og eins til áskrifenda þeim að kostnaðarlausu að sjálfsögðu.