EITURLYF OG ENDURSKILGREININGAR

            Heilbrigðisráðherra hefur séð að sér, vonandi um langa framtíð. Hann hefur ákveðið að skoða betur þá fyrirætlan að „afglæpavæða“ eiturlyf. Ákvörðun ráðherrans sýnir að hann hefur ekki gefist upp í baráttunni gegn eiturlyfjunum. Talsmenn „afglæpavæðingar“ hafa endurskilgreint eiturlyfjaógnina og kalla hana „neysluskammta“ en nafnabreytingar eru einmitt helsta einkenni endurskilgreininga.

            Flokkar á Alþingi sem einkennast af málefnafátækt sjá helstu sóknarfæri sín í því að útbreiða eiturlyf [auka aðgengi] og troða íslenskri þjóð inn í Evrópusambandið. Þegar fólk hefur gefist upp við stjórn landsmálanna, og í baráttunni við þjóðfélagsógn eins og eiturlyf, er ekkert eftir nema játa „ósigur“, soga „nokkrar línur“ upp í nefið á sér, og ganga í evrópskt ríkjasamband.

Eiturlyfjaneysla stjórnmálamanna

            Hér verður sett fram sú tilgáta, að helsta ástæða þess að sumir kalla eftir „afglæpavæðingu“ eiturlyfjaneyslu sé ekki hagur „fíkla á götunni“ heldur ráði hagsmunir stjórnmálamanna sjálfra“ og fólks í viðskiptum“ þar mestu. Það eru með öðrum orðum ekki sérstök „mannúðarsjónarmið“ sem þarna búa að baki heldur hagsmunir svokallaðs „valdafólks“.

            Það er ekki launungarmál að sumir íslenskir þingmenn hafa notað eiturlyf áður en þeir gerðust þingmenn. Er eitthvað sem tryggir að þingmenn noti ekki eiturlyf eftir að þeir hefja þingmennsku? Ef svo er, hvernig er fylgst með því? Sá sem notar eiturlyf vill auðvitað hafa frelsi til þess og jafnvel koma í gegn lagabreytingum til þess svo megi verða.

            Formælendur „afglæpavæðingar“ sem svo er nefnd [ranglega] leggja málið ævinlega þannig fram að um sé að ræða hagsmuni varnarlausra fíkla. Þeir sem nota eiturlyf eru settir á sama stað og t.d. fátækt fólk. Framsetningunni er ætlað að fá fólk til fylgis við afar slæmar tillögur, með því að höfða til samúðar og samkenndar. Þarna er hins vegar fiskað í gruggugu vatni. Það er vel þekkt staðreynd að margir í stjórnmálum og viðskiptum notar reglulega eiturlyf. En eins og gildir um aðra neyslu, þá fylgja ákveðin efni meira vissum þjóðfélagshópum. Þar skiptir verð að sjálfsögðu miklu máli.

            Um stjórnmálamenn, embættismenn og fólk í viðskiptum ættu að sjálfsögðu að gilda líkar reglur og gilda um íþróttamenn; að gangast þurfi undir lyfjapróf. Á breska ríkisfjölmiðlinum BBC er frétt frá 5. desember 2021. Þar segir m.a. að Sir Lindsay Hoyle, forseti neðri deildar þingsins, hafi lofað að taka upp ásakanir um eiturlyfjaneyslu í þinginu við lögregluna á höfuðborgarsvæðinu [the Metropolitan Police]. En leifar eiturlyfja höfðu þá fundist á 11 salernum af 12 innan þingsins.[i]

            Í Danmörku rannsakaði lögreglan, árið 2006, mögulega eiturlyfjaneyslu á þinginu. Einnig könnuðu blaðamenn 30 salerni þingsins í sama tilgangi og fundu merki um neyslu í þremur tilvikum.[ii]

            Þess má ennfremur geta að Alexander Alvaro, þá varaforseti Evrópuþingsins fyrir FDP [Freie Demokratische Partei] lenti í alvarlegu slysi árið 2013. Kom í ljós að hann var með eiturlyf [skv. blaðagreinum, kókaín] í blóðinu. Um þetta mál t.d. lesa á bloggsíðu Deutschlandfunk, í frétt frá árinu 2016.[iii]

Eiturlyfjaneysla og viðskipti

            Það er vel þekkt staðreynd að sumt fólk í viðskiptum notar eiturlyf, stundum ótæpilega. Þetta fólk telur mikilvægt að „afglæpavæða“. Það álítur það einskonar „viðskiptafrelsi“ að mega nota eiturlyf. Sumir listamenn taka undir það, enda sjálfir verið misdjúpt sokknir í fen eiturlyfjanna. Á sama hátt myndi stórtækur þjófur vafalaust fagna „afglæpavæðingu“ þjófnaðar. Jafnvel mætti hugsa sér sérstök hverfi þar sem það væri „refsilaust“ að brjótast inn og stela. Hægt væri að leiða talsmenn „mannúðarsamtaka“ til vitnis um nauðsyn þess. Stelsýki er enda þekkt vandamál sem fólk verður að fá útrás fyrir. Það er beinlínis mannvonska að meina þeim sem stela um að fá nautn sinni fullnægt. Séu helstu hæfileikar fólks einmitt á sviði þjófnaðar má líka fella stelsýkina undir „mannréttindi“.

            Þegar fjármálaráðherra, Bjarni Benediktsson, bendir á viss atriði í tengslum við  „afglæpavæðingu“ eiturlyfja hefur hann rétt fyrir sér.[iv] Það felast nefnilega viss „ruðningsáhrif“ í breyttri stefnu og skilaboðum af þessu tagi. Það er rangt að gera lítið úr skaðsemi eiturlyfjanotkunar, en mesta „skaðaminnkunin“ er ætíð sú að byrja aldrei að nota þessi efni. Þar á að byrja.

            Með tækni nútímans mætti sem best hanna skynjara[v] [ofurnæma] sem greina þegar eiturlyfjum er komið fyrir í gámum og tengja miðlægri stjórnstöð. Slíkir skynjarar þurfa að hafa að minnsta kosti jafngott „lyktarskyn“ og eiturlyfjahundar, helst mun betra. Skynjararnir væru hluti af framleiðsluferli gámanna. Það myndi einfalda mjög alla leit að eiturlyfjum. Þegar búið er að þróa tæknina má síðan koma slíkum búnaði fyrir sem víðast. Allt er hægt ef vilji er fyrir hendi. Vandamál eru til þess að leysa þau en ekki til þess að gefast upp fyrir þeim – eins og gert er með „afglæpavæðingu“ eiturlyfja [eða jafnvel inngöngu í Evrópusambandið og ætla þannig öðrum að „leysa vandamál“ sem menn hafa sjálfir gefist upp fyrir]. Hátæknivæðing eftirlitsins er mun gæfulegri aðferð en uppgjöfin og þau hrikalegu skilaboð sem í henni felast. En þingmenn (hvar sem er) sem sjálfir „taka í nefið“ eru afar ólíklegir til þess að beita sér fyrir hátæknivæddu eftirliti af þessu tagi. En skoðum aðeins eiturlyfjanotkun og heim viðskipta.

            Larry Kudlow, fyrrum hagfræðingur á Wall Street og efnahagsráðgjafi Hvíta hússins [National Economic Council] barðist við bæði eiturlyfja- og áfengisfíkn[vi] þegar hann starfaði fyrir fjárfestingarbankann Bear Stearns.[vii] Í könnun, frá árinu 2017, sem gerð var í New York, kvaðst meira en helmingur stjórnenda hafa séð eiturlyfjanotkun á vinnustað.[viii] Eiturlyfjanotkun sérfræðinga virðist tengjast álaginu í viðkomandi starfi.[ix]

            Öðru má ekki gleyma í þessu sambandi, nefnilega lyfjafyrirtækjunum („lyfjamafíunni“). Þar er mögulegur „þrýstihópur“ hvað snertir „afglæpavæðingu“ eiturlyfja. Samþykkið sem felst í „afglæpavæðingunni“ greiðir fyrir „markaðssetningu“ viðkomandi efna og dregur úr þeirri neikvæðu ímynd sem þau hafa. Ef hið opinbera hefur t.a.m. heimilað „neyslurými“ er næsta skrefið að tryggja gæði efnanna.[x] Það verður best gert með því að fá þau frá lyfjafyrirtækjum með vottun og öllu tilheyrandi. Þar með er komin „virk samkeppni“ á milli „eiturlyfjabaróna“ og lyfjafyrirtækjanna [misnotkun lyfseðilsskyldra efna er þó ekki nýtt vandamál]. Þetta mun samt sem áður ekki grafa undan „viðskiptatækifærum“ „eiturlyfjabaróna“. Miklu líklegri afleiðing er sú að markaðurinn stækki og eiturlyfjanotkun verði útbreiddari, með greiðari aðgangi [og blessun ríkisvaldsins].

            Einhverjar hæstu sektir sem lagðar eru á fyrirtæki tengjast lyfjaframleiðslu. Sem dæmi má nefna að árið 2012 var lyfjafyrirtækið GlaxoSmithKline ákært og fundið sekt um að kynna af ásetningi leiðandi þunglyndislyf, eins og Paxil og Wellbutrin, fyrir notendur undir 18 ára aldri. Hvorugt lyfið hafði verið samþykkt af bandaríska matvæla- og lyfjaeftirlitinu [FDA] til notkunar fyrir ólögráða börn. Sektin vegna þessa nam 3 milljörðum bandaríkjadala.

            Sama ár (2012) fékk Johnson & Johnson 2,2 milljarða dollara sekt fyrir að ýta undir notkun lyfja án merkja (þ.e.a.s. fyrirtækið var fundið sekt um að hvetja neytendur til að nota lyfin í tilgangi sem FDA leyfði ekki). Árið 2009 greiddi Pfizer 2,3 milljarða dollara fyrir ólöglega markaðssetningu Bextra lyfsins. New York Times benti á að sektin - „metupphæð" á þeim tíma - nam minna en þriggja vikna sölu Pfizer.[xi]

Að lokum

            Vert væri að rekja í miklu lengra máli hin sterku tengsl sem eru á milli stjórnmála, viðskipta og eiturlyfja. Að öllum líkindum er þar að finna ákveðinn þrýsting vegna „afglæpavæðingar“ eiturlyfjanna. Þetta er með öðrum orðum hagsmunamál stjórnmálamanna og viðskiptafólks.[xii] Hagsmunir lyfjafyrirtækja blandast einnig umræðunni náið.

            Áróðurinn fyrir „afglæpavæðingunni“ er hins vegar rekinn á þeim forsendum að hagsmunir „fíkla á götunni“ séu í forgrunni. Þar veifa menn röngu tré. „Afglæpavæðing“ sem svo er nefnd er ákveðið „viðskiptamódel“ til þess gert að réttlæta og bæta ímynd stjórnmála- og viðskiptafólks sem notar eiturlyf og tengist náið eiturlyfjum. Þaðan kemur þrýstingurinn á „afglæpavæðinguna“. Hún er ekki sprottin frá „fíklum á götunni“ eða sérstökum áhuga stjórnmálamanna á velferð þeirra. Stjórnmálamaður sem heldur það er ginningarfífl.

            Ógerlegt verður að framfylgja einhverjum fyrirfram skilgreindum mörkum um „neysluskammta“ eða sjá menn fyrir sér að lögreglan verði hlaupandi á eftir fólki, með meðalavogir, til þess að sannreyna leyfilegt magn?

            Þegar stjórnmálamenn þykjast allt í einu bera hagsmuni ákveðinna þjóðfélagshópa fyrir brjósti er rétt að hafa allan vara á. Þar er sjaldan allt sem sýnist og vert að „skoða vel undir teppið“; ekki kokgleypa lymskulegan áróður sem birtist og heyrist í fjölmiðlum. Góðar stundir [án eiturlyfja].

[i]      Parkinson, J. (2021). Parliament drug use claims to be raised with police this week. BBC News Services. https://www.bbc.com/news/uk-politics-59539589

[ii]    Kokain-Spuren nun auch im dänischen Parlament entdeckt. (2006). STANDARD Verlagsgesellschaft m.b.H. https://www.derstandard.at/story/2657680/kokain-spuren-nun-auch-im-daenischen-parlament-entdeckt

[iii]   Steiner, F. (03.03.2016). Von Drogen und Abgeordneten: Nüchtern betrachtet…Deutschlandfunk. http://blogs.deutschlandfunk.de/berlinbruessel/2016/03/03/von-drogen-und-abgeordneten-nuechtern-betrachtet

[iv]    Snorri Másson. Vill fara mjög varlega í að segja að fíkniefni séu lögleg. Fréttablaðið 26. mars 2022. https://www.visir.is/g/20222240405d/vill-fara-mjog-varlega-i-ad-segja-ad-fikniefni-seu-logleg

[v]     Sjá einnig: Hernández, P. T., V. Hailes, S. M., & P. Parkin, I. (2020, August 4). Cocaine by-product detection with metal oxide semiconductor sensor arrays. RSC Advances. Retrieved March 28, 2022, from https://pubs.rsc.org/en/content/articlehtml/2020/ra/d0ra03687k

[vi]    Sjá einnig: Thomas, S. (2019, November 4). Drug use and addiction among high-earning professionals. Drug Rehab Options. Retrieved March 29, 2022, from https://rehabs.com/high-earning-drug-users/

[vii]  Akhtar, A. (Dec 8, 2019). 7 business leaders who are completely open about their struggles with alcohol and drugs. Businessinsider. https://www.businessinsider.com/business-leaders-who-openly-discuss-drug-and-alcohol-addiction?r=US&IR=T#justin-kan-the-ceo-of-atrium-and-founder-of-twitch-decided-to-give-up-alcohol-in-2019-7

[viii] Wolfson-Stofko, B., Bennett, A. S., Elliott, L., & Curtis, R. (2017, January). Drug use in Business Bathrooms: An exploratory study of manager encounters in New York City. The International journal on drug policy. Retrieved March 29, 2022, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5304450/

[ix]    Sjá t.d.: Sutphin, A. (2021, November 9). What professions have the highest rates of drug abuse? (top 10 industries). The Recovery Village Drug and Alcohol Rehab. Retrieved March 29, 2022, from https://www.therecoveryvillage.com/drug-addiction/professions-highest-rate-abuse/

[x]     Sjá einnig: Guardian News and Media. (2020, October 19). Government urged to sell cocaine and ecstasy in pharmacies. The Guardian. Retrieved March 29, 2022, from https://www.theguardian.com/society/2020/oct/20/government-urged-to-sell-cocaine-and-ecstasy-in-pharmacies

[xi]    Desert Hope Treatment Center. (2021, March 12). Players in the Pharmaceutical Industry (Big Pharma). Desert Hope. Retrieved March 29, 2022, from https://deserthopetreatment.com/addiction-guide/drug-industry-trends/

[xii]  Mæli með: Mineta, D. (2010, October 21). Decriminalization would increase the use and the economic and social costs of drugs. Americas Quarterly. Retrieved March 29, 2022, from https://www.americasquarterly.org/fulltextarticle/decriminalization-would-increase-the-use-and-the-economic-and-social-costs-of-drugs/