Fara í efni

Kolefnisjöfnun og kolefnisskattar – Helgar tilgangurinn meðalið

30.03.2023 Kári

 

Nýlega kom fram í fréttum að íslensk stjórnvöld hefðu óskað eftir undanþágu frá kolefnisskatti ESB á millilandaflug. Svo virðist sem leynd[i] hvíli yfir svari framkvæmdastjórnarinnar vegna undanþágunnar. Það er ólíðandi ef rétt reynist. Fáist undanþága ekki er viðbúið að flugfargjöld muni stórhækka í kjölfarið. Málið sýnir eina af mörgum neikvæðum afleiðingum EES-samstarfsins og skert fullveldi Íslands.

Hitt er síðan annað mál hvernig þeim fjármunum er varið sem fást með skattlagningunni, fé skattgreiðenda á Íslandi. Innlent skattlagningarvald er ein af frumforsendum fullveldis ríkja. Með því að færa það úr landi veikja menn íslenskt fullveldi. Enn fremur orkar það mjög tvímælis út frá æðstu réttarheimild lýðveldisins, stjórnarskránni.

Í 40. gr. íslensku stjórnarskrárinnar segir: „Engan skatt má á leggja né breyta né af taka nema með lögum. Ekki má heldur taka lán, er skuldbindi ríkið, né selja eða með öðru móti láta af hendi neina af fasteignum landsins né afnotarétt þeirra nema samkvæmt lagaheimild.“[ii]

Þá segir í 1. mgr. 77. gr.: „Skattamálum skal skipað með lögum. Ekki má fela stjórnvöldum ákvörðun um hvort leggja skuli á skatt, breyta honum eða afnema hann.“ Í 2. mgr. 77. gr. segir: „Enginn skattur verður lagður á nema heimild hafi verið fyrir honum í lögum þegar þau atvik urðu sem ráða skattskyldu.“[iii]

Samandregið merkir þetta að skattlagningarvald skal bundið lögum og skipað með lögum. Það verður vart túlkað öðruvísi en svo að átt sé við innlend lög, íslenskan rétt. Þarna er ekki lagaheimild til framsals skattlagningarvalds til erlendra stofnana, enda heimilar stjórnarskráin ekki framsal fullveldis (ríkisvalds). Skoðum því næst evrópskan loftslagsrétt, í tengslum við kolefnisumræðuna.

Evrópskur loftslagsréttur

Evrópskur loftslagsréttur[iv] [European Climate Law] lögbindur markmiðin sem sett eru fram í „græna samningnum“ [European Green Deal[v]] um að efnahagur og samfélag Evrópu verði loftslagshlutlaus fyrir árið 2050. Loftslagsrétturinn setur einnig það millimarkmið að minnka nettólosun gróðurhúsalofttegunda um að minnsta kosti 55% fyrir árið 2030, samanborið við 1990.[vi]

Loftslagshlutleysi fyrir árið 2050 merkir að losa engar gróðurhúsalofttegundir innan ESB ríkja í heild, aðallega með því að draga úr losun, fjárfesta í „grænni tækni“ og vernda náttúruna. Lögin miða að því að tryggja að öll stefna ESB stuðli að þessu markmiði og að allir hlutar atvinnulífsins og samfélagsins leggi sitt af mörkum. Markmiðin eru eftirfarandi:

  • að setja langtíma stefnu um ferðamáta til að uppfylla markmið fyrir árið 2050 um loftslagshlutleysi í gegnum allar stefnur, á samfélagslega sanngjarnan og hagkvæman máta;
  • setja metnaðarfyllra markmið ESB fyrir árið 2030, að beina Evrópu á „ábyrga braut“ til þess að verða loftslagshlutlaus fyrir 2050;
  • að sníða kerfi til að fylgjast með framvindu og grípa til frekari aðgerða ef þörf krefur;
  • veita fyrirsjáanleika fyrir fjárfesta[vii] og aðra aðila í efnahagslífinu;
  • tryggja að umskipti yfir í loftslagshlutleysi verði óafturkræf.[viii]

Undirstöðu stefnunnar er að finna í frumlöggjöf Evrópusambandsins, 191-193. gr.

Tillaga að reglugerð Evrópuþingsins og Ráðsins um kolefnishlutleysi var lögð fram þann 4. mars 2020 [breyting á eldri reglugerð]. Í tillögunni eru markmið og leiðir skilgreind. Í nálægðarreglunni [„subsidiarity“] felst að taka beri ákvarðanir sem næst þeim sem þær snerta. Í inngangi tillögunnar segir m.a. um nálægð:

„Loftslagsbreytingar eru í eðli sínu áskorun yfir landamæri sem ekki er unnt að leysa einungis með aðgerðum á landsvísu eða staðbundnum aðgerðum. Samræmdar aðgerðir ESB geta á áhrifaríkan máta bætt við og styrkt innlendar og staðbundnar aðgerðir og eflt loftslagsaðgerðir. Samhæfing loftslagsaðgerða er nauðsynleg á evrópskum vettvangi og, þar sem hægt er, á heimsvísu, og aðgerðir ESB eru réttlætanlegar á grundvelli nálægðar.

Frá árinu 1992 hefur ESB unnið að því að þróa sameiginlegar lausnir og knýja áfram alþjóðlegar aðgerðir til þess að takast á við loftslagsbreytingar. Nánar tiltekið ættu aðgerðir á vettvangi ESB að miða að því að tryggja hagkvæm langtímamarkmið í loftslagsmálum, en tryggja um leið sanngirni og ástand umhverfisins.

Traust stjórnun ESB á 2050 markmiðinu, um hlutleysi í loftslagsmálum, mun hjálpa til við að tryggja að ESB haldist á réttri braut til þess að ná markmiðinu. Aðgerðir varðandi aðlögun að loftslagsbreytingum á vettvangi ESB gera kleift að samþætta stefnu aðlögunar og ráðstafanir á lykilsviðum, stjórnunarstigum og stefnu ESB.“[ix] Meðalhófsreglan [sbr. proportionality] mælir fyrir um það að ekki skuli ganga lengra en nauðsynlegt er til þess að ná ákveðnum markmiðum. Um meðalhófið segir:

„Tillagan er í samræmi við meðalhófsregluna því ekki er gengið lengra en nauðsynlegt er til að mynda umgjörð til að ná fram hlutleysi í loftslagsmálum. Hún miðar að því að koma ESB á braut loftslagshlutleysis, skapa vissu um skuldbindingu ESB, og fyrir gagnsæi og ábyrgð með því að setja fram ferli um mat [árangursmat] og skýrslugjöf.[x]

Þar er farið fram á að aðildarríkin grípi til nauðsynlegra ráðstafana til að ná sameiginlegum markmiðum um loftslagshlutleysi, en tillagan mælir ekki fyrir um sérstakar stefnur eða ráðstafanir, sem gefur aðildarríkjunum sveigjanleika, að teknu tilliti til regluverksins til að ná markmiðum um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2030.[xi]

Með tillögunni er sett upp kerfi til að endurskoða núverandi stefnu og löggjöf Sambandsins eða grípa til viðbótarráðstafana, en inniheldur ekki nákvæmar tillögur enn sem komið er. Á sama hátt kveður tillagan á um sveigjanleika, til að tryggja að ESB bæti aðlögunarhæfni sína að áhrifum loftslagsbreytinga.“[xii]

Breytt tillaga var sett fram þann 17. september 2020. Stefnan sem að framan er lýst var síðan lögfest í afleiddri löggjöf Evrópusambandsins, með reglugerð Evrópuþingsins og Ráðsins (ESB) 2021/1119 frá 30. júní 2021.[xiii]

Mikilvægi flugsamgangna og ETS-kerfið

Á meðan „lengri borgarlínan“ er ekki orðin að veruleika verða Íslendingar að stóla mest á flugsamgöngur til ferðalaga. Því fylgir auðvitað kolefnisspor eins og við brennslu jarðefnaeldsneytis almennt. Á heimasíðu Alþjóðaflugmálastofnunarinnar er reiknivél þar sem hægt er að reikna út eldsneytisnotkun eftir flugleiðum og flugvélategundum ásamt kolefnislosun á farþega.

Tafla 1[xiv]


Tafla 1 sýnir útreikning miðað við einn farþega frá Keflavíkurflugvelli og til London Gatwick-flugvallar í Bretlandi (aðra leið). Fjarlægðin á milli þessara tveggja staða er 1.934 kílómetrar. Sé miðað við flugvél af gerðinni Airbus A319, A320 eða A321 er eldsneytisnotkun u.þ.b. 8.630 lítrar (Kg) af steinolíu [JET-A]. Kolefnisnotkun fyrir þennan farþega væri um 172.7 kílógrömm.

Hafa þarf í huga að eldsneytiseyðsla flugvéla byggir á ýmsum þáttum. Þar má nefna tegund/gerð hreyfla, þyngd flugvélar [fjöldi farþega, þyngd á frakt], hraða og styrks meðvinds eða mótvinds.[xv]

Þarna er lýst tölulegum staðreyndum. En til þess að eitthvað sé að marka þær þarf að gefa upp forsendur útreikninganna, eins og þarna er gert. Þeirri spurningu er hins vegar enn ósvarað hvort „kolefnisógnin“ sé sú ógn sem af er látið eða hvort hún er notuð sem tylliástæða til þess að opna leið braskara og fjárglæframanna inn á orkumarkaði um allan heim.

Annað eins hefur gerst í sögunni og að logið sé að fólki um raunverulegar ástæður hlutanna. Menn segja sem svo að það verði að bregðast við fljótt, áður en það verði of seint. Sömu rökum mætti beita um loftstein sem muni rekast á jörðina. Breyturnar í „loftslagsmálinu“ eru of margar til þess að hægt sé að slá einhverju föstu um „kolefnisógnina“ eða orsakir hennar.

Það er nauðsynlegt að stunda vísindarannsóknir en vísindin mega ekki breytast í trúarbrögð [„vísindatrú“]. Þar er hættan fólgin. Þeir sem á annað borð kunna á hitamæli geta mælt hækkandi hita víða [og mikinn kulda líka sbr. Ísland í vetur], og myndað skógarelda, en þessi atriði eru ekki óræk sönnun þess að vaxandi kolefni í lofthjúpi jarðar sé ástæða breytinganna. Það gæti fræðilega verið það en það er erfitt að sanna það. Allt líkanið byggir í raun á tilgátu sem síðan er reynt að styðja með vísindalegum rökum.

Flug og ferðaþjónusta tengjast náið. Þó að heimsfaraldurinn [Covid-19] hafi truflað vöxt ferðaþjónustunnar sýnir farþegafjöldi undanfarinna ára umtalsverða aukningu frá upphafi þotualdar. Árið 2019 var heildarfjöldi farþega í áætlunarflugi 4,5 milljarðar, 3,6% meiri en árið áður, samkvæmt Alþjóðaflugmálastofnunin (ICAO). Hins vegar eru þessar tvær atvinnugreinar – á sviði ferðaiðnaðar - tengdar í eðli sínu. Ferðaþjónustan byggir á flugi til að fá gesti og flugið treystir á ferðaþjónustu til að skapa eftirspurn og fylla flugvélarnar af farþegum.[xvi]

Sumar þjóðir, sérstaklega eyjar eins og t.d. Indónesía, treysta á flugsamgöngur til þess að laða að gesti vegna óaðgengilegra áfangastaða. Mörg þróunarlönd þurfa einnig vaxandi ferðamannaiðnað til að viðhalda stöðugu hagkerfi, knúnu áfram af aðgengilegum flugsamgöngum. Samkvæmt Aviation Benefits Beyond Borders, sem eru samtök með aðsetur í Sviss og stuðla að flugsamgöngum, starfa um 7,7 milljónir manna í Afríku vegna komu alþjóðlegra gesta, sem fyrst og fremst ferðast með flugi. Árið 2018 veitti ferðaþjónustan Afríkuríkjum um 44 milljarða Bandaríkjadala í tekjur, til aukningar á landsframleiðslu. Einnig kemur fram hjá samtökunum að atvinnugreinarnar samanlagt [flug og ferðaþjónusta] stuðla að meira en 44,8 milljónum starfa um allan heim, þar með talin bein, óbein og afleidd störf. Tölurnar eru skýrar. Ferðaþjónustan og flugið þurfa óneitanlega hvort á öðru að halda til að dafna og það á bara eftir að vaxa á komandi áratug.[xvii]

Íslendingar þekkja vel mikilvægi ferðaþjónustunnar. Hún bjargaði miklu um gjaldeyristekjur þjóðarinnar árin eftir hrunið mikla. Ferðaþjónusta skiptir áfram miklu máli á Íslandi. „Hlutur ferðaþjónustu í landsframleiðslu ársins 2022 er áætlaður 6,1% samkvæmt fyrstu bráðabirgðatölum ferðaþjónustureikninga samanborið við 3,9% árið á undan. Er hlutur ferðaþjónustu í landsframleiðslu því orðinn áþekkur því sem hann var árið 2015 þegar hann mældist 6,4%.“[xviii]

Í ljósi þessa, og raunar margra annara atriða, sést hversu fráleitt er að lúta skattlagningu ESB á flugsamgöngur (eða hvað annað). Íslensk stjórnvöld eiga skilyrðislaust að beita sér af miklum þunga innan sameiginlegu EES-nefndarinnar og hafna þessari skattlagningu. Vandræðagangurinn í málinu er hins vegar sá að stjórnvöld hafa áður samþykkt t.d. Parísarsamkomulag.

Sumu fólki virðist fyrirmunað að sjá fyrir afleiðingar gjörða sinna. Það er í meira lagi vandræðalegt að taka fyrst á sig skuldbindingar en koma síðan og segjast ekki geta staðið við þær. En þarna er ekki um annað að ræða. Fulltrúar Íslands verða einfaldlega að gera ljóst að íslensk stjórnvöld hafi ekkert vitað hvað þau voru að gera og hafi skrifað undir í hálfgerðu ölæði. Það sama á við um t.d. orkupakka þrjú. Slíkt er ekki gott til afspurnar en það er varla um annað að ræða.

Hið svo nefnda ETS-kerfi [The European Union Emissions Trading System] er hornsteinn í stefnu ESB til að berjast gegn loftslagsbreytingum og lykilverkfæri þess til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á „hagkvæman hátt“. Þetta er fyrsti stóri kolefnismarkaðurinn í heiminum og er enn sá stærsti.[xix]

Þarna er enn ein „markaðslausnin“ í umhverfismálum en áður hefur verið fjallað um upprunaábyrgðir og hvernig braskað er með þær. Flugið er sett undir þetta fyrirkomulag Evrópusambandsins. Með fyrirkomulaginu er kolefnislosun gerð að leikvangi braskara og spákaupmanna.

Upphaf þessa máls má rekja til alþjóðlegra ráðstefna, s.s. heimsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um umhverfi og þróun, og kennd er við borgina Rio de Janeiro í Brasilíu, árið 1992. Eftir komu Kyoto-bókunin, árið 1997, Parísarsamkomulagið árið 2015 og ráðstefna kennd við Katowice, haldin í Póllandi árið 2018. Allar fjalla þessar ráðstefnur um loftslag og aðgerðir vegna loftslagsbreytinga.

„Strax í upphafi tíunda áratugarins vildi framkvæmdastjórn Evrópusambandsins taka upp kolefnis- og orkuskatt, en mistókst vegna þess að aðildarríkin voru andvíg ESB-skatti og kröfðust sjálfsákvörðunarréttar ríkjanna. Árið 1997, í tengslum við samningaviðræður um Kyoto-bókunina, skuldbatt ESB sig til að innleiða viðskipti með losunarheimildir - sem Bandaríkjamenn studdu einnig - eftir mikla andstöðu frá eigin sendinefnd. Framkvæmdastjórn ESB lagði hugmyndagrundvöllinn með tilskipun um viðskipti með losunarheimildir (tilskipun 2003/87/EB[xx]), sem tók fullt gildi 1. janúar 2005.“[xxi]

Losunarheimildir ESB eru ekki til á pappírsformi heldur fara viðskiptin fram rafrænt, líkt og raforkuviðskipti, bæði í gegnum kauphallir og „yfir búðarborðið“ [OTC]. Mikilvægustu vettvangar viðskiptanna eru Evrópska Loftslagskauphöllin [ECX] í London, EEX í Leipzig og EXAA í Vín í Austurríki. Þegar klukkan er 11:00, birtir EEX daglega stöðu kolefnisvísitölunnar Carbix, á „spot-markaði“ fyrir þróun kolefnisverðs í Evrópu.[xxii]

Evrópska viðskiptakerfið með losunarheimildir nær ekki, enn sem komið er, til allrar losunar koltvísýrings hagkerfanna sem í hlut eiga. Fyrirkomulagið snertir eftirfarandi hluta atvinnulífsins:

  • orku: jarðefnaeldsneyti raforkuver með uppsett afl upp á 20 MW eða meira;
  • kolaiðnað: koksverksmiðjur, hreinsunarstöðvar og tækni við olíuhreinsun [cracking];
  • málmiðnað: járn-, stál- og álverksmiðjur, m.a.;
  • sements- og kalkiðnað auk gifs- og steinefnaframleiðslu [mineral fiber production];
  • gler-, keramik- og múrsteinaiðnað;
  • pappírs- og kvoðuiðnað [pulp industry];
  • efnaiðnað;
  • framleiðslu tæknilofttegunda (nituroxíð, flúoruð kolvetni);
  • flug.[xxiii]

Samkvæmt þýsku umhverfisstofnunni [Umweltbundesamt Deutschlands] má rekja um 50% af losun koltvísýrings í Evrópu og að meðaltali um 40% af losun koltvísýrings þátttökuríkjanna. ETS nær til um 8% af kolefnislosun á heimsvísu.[xxiv]

Hvaða ferðamátar eru mögulegir?

Ísland hefur landfræðilega sérstöðu, sem eyja út í miðju Atlantshafi, um það verður ekki deilt. Flugsamgöngur[xxv] leika því stórt hlutverk í samgöngum til og frá landinu. Á meðan ekki er komin fljótandi hraðbraut[xxvi] til Norður-Ameríku, og önnur til Evrópu, mun flug áfram verða mjög mikilvægur þáttur í samgöngum Íslands. Ætla má að talsvert bið verði á neðansjávarhraðbraut sem leyst gæti af hólmi flugsamgöngur. Það sýnist harla fjarlægt markmið.

Þótt „kvöldverður í París“ kunni að sýnast hápunktur ánægjulegrar helgarferðar, og ökuferðin þægileg, er hætt við að gallarnir kæmu fljótt í ljós við slíka opnun við meginland Evrópu. Er þá ótaldar allar þær fjárhagslegu, verkfræði- og jarðfræðilegu hindranir sem þarf að yfirstíga áður en hægt væri að ráðast í framkvæmdina sjálfa.

Slík hraðbraut kæmi að góðum notum sem hraðbraut fyrir óheft „gegnumstreymi“ flóttamanna til Íslands enda landfræðilegar varnir þá úr sögunni og um leið mætti leggja nokkra „sæstrengi“ [aflstrengi] í gegnum göngin líka. Stjórnmálamönnum yrði varla skotaskuld úr því að finna einhver fleiri verkefni sem þeir teldu nýtast sér.

Íslenskum stjórnvöldum er nefnilega einkar lagið að starfa í eigin þágu, í þágu braskara, og gegn þjóðarhagsmunum. Ráðherrastöður eru þá notaðar til þess að skara eld að eigin köku, fyrst og fremst, og sinna gæluverkefnum sem beinlínis eru þjóðinni skaðleg.

Dæmi um það er dellumálið um „hatursorðræðuna“ þar sem fólk hyggst koma á ritskoðun, þvert á ákvæði íslensku stjórnarskrárinnar og ákvæða í alþjóðlegum sáttmálum um tjáningarfrelsi. Sama fólk hikar ekki við að brjóta lög og stjórnarskrá. Rísi ágreiningur má líka alltaf kaupa „lögfræðiálit“ eða biðja einhvern umboðsmanninn um að sjóða saman greinargerð sem sýni að álitsbeiðandinn hafi allt sitt á hreinu en aðrir hins vegar ekki.

Opinberum stofnunum og lögfræðistofum er beitt eins og vopnum í pólitísku stríði, gegn samráðherrum eða þeim sem gagnrýna. Partur af stríðinu er að fá síðan ákveðna dellufréttamenn til þess að hræra einhvern graut sem er skammtaður aftur og aftur, fréttatíma eftir fréttatíma. Það kallast á mannamáli innræting og gengur þvert á gagnrýna fjölmiðlun.

Gangnagerð[xxvii] má líka, „í framtíðinni“, sjá fyrir sér þannig að boruð verði göng frá Íslandi, gegnum miðju jarðar, og til Ástralíu.[xxviii] Það yrði eitthvert „metnaðarfyllsta“ verkefni sögunnar[xxix] og lengstu jarðgöng líka, enda mikilvægt að vera „bestir í heimi.“ Radíus jarðar við miðbaug er um 6.378 km. Íslenski hringvegurinn er til samanburðar skráður 1.321 km eða rétt tæplega fimm sinnum styttri vegalengd.

Það er raunar merkilegt að fólkið á Alþingi, sem hvað mest talar um að Ísland eigi að vera í forystu í loftslagsmálum, og taka vel á móti öllum sem rata til landsins [þótt innviðir ráði engan veginn við álagið], skuli ekki beita sér fyrir „jarðgöngum“ til Ástralíu, enda megi með því minnka flug og draga úr útblæstri kolefnis! Auk þess að opna sýn í "neðra". Það væri eins konar „lengri borgarlína.“ Hvort verkefni eru tæknilega eða kostnaðarlega framkvæmanleg er svo aukaatriði. Megin atriðið er að hugsa stórt. „Hugurinn ber þig hálfa leið.“

Vísindatrú og vistaskipti

Margir stjórnmálamenn trúa því [þykjast þó sumir „trúlausir“] að heimsendir sé í nánd. Trú sína byggja þeir á tilgátu margra vísindamanna. Hún snýst um það að fari styrkleiki kolefnis í andrúmslofti yfir ákveðin mörk muni hitastig hækka það mikið að ekki verði aftur snúið og ástand jarðar muni brátt verða í líkingu við það sem var skömmu eftir mikla hvell.[xxx] Þarna tvinnast saman vísindi og trú. Úr verður „vísindatrú“. Oft þurfa menn í vísindum og fræðum að gefa sér einhverja grunnforsendu, tilgátu. Tilgáta er hins vegar ekki það sama og „staðreynd“.

Ef t.d. hópur vísindamanna byrjaði að boða þá kenningu að stór loftsteinn muni eftir 30-40 ár rekast á jörðina, sennilega með þeim afleiðingum að allir jarðarbúar farist, væri um leið komin „ástæða“ til þess að „bregðast við“ og leggja á nýja skatta svo kosta mætti aðgerðaráætlun gegn ógninni. Margir fréttamenn væru fúsir að útskýra hættuna. Ef síðan kæmi í ljós, eftir 40 ár, að „loftsteinsógnin“ hafi verið stórlega ofmetin og loftsteinninn í „stjarnfræðilegri fjarlægð“ frá jörðu, gætu menn sagt: „Við mátum áhættuna mjög mikla. Það hefði verið ábyrgðarlaust af okkur að bregðast ekki við!“

Vandamálið er þetta: það er fræðilega mögulegt að slík ógn myndi raungerast. Það er hins vegar engin leið að slá því föstu. Spurningin er þá sú hveru miklar ráðstafanir er réttlætanlegt að gera gagnvart mögulegri ógn af hvaða tagi sem er? Hversu miklar þurfa líkur að vera umfram fræðilegar líkur?

Það er vissulega margt í umgengni á jörðinni sem þarf að bæta. Á mörgu hafa menn enga stjórn. Sumir eru þó strax farnir að hugleiða nýja íverustaði, s.s. á tunglinu eða jafnvel á Mars. Ferðalagið til Mars tekur enda ekki nema u.þ.b. sjö mánuði. Líklega snýst vandamálið, í hugum þeirra, fremur um það hvað skuli taka með sér af jarðneskum eigum í ferðalagið en hitt hvort yfirleitt verði hægt að koma sér fyrir á nýjum plánetum.

Rétt væri að taka allmargar lopapeysur með í ferðalagið, enda verður mikil þörf fyrir góðan kulda- og skjólfatnað. Meðalhitinn er nefnilega um -60 gráður á selsíus. Þessi hrjóstruga reikistjarna hefur líka þunnan lofthjúp sem er 95 prósent koltvísýringur.[xxxi] Til samanburðar er hlutfall koltvísýrings í lofthjúpi jarðar um 0.04 prósent[xxxii] Af þessu má sjá hversu risavaxið verkefni það verður að koma á „fullu kolefnishlutleysi“ á Mars, ef á annað borð er stefnt að því að senda þangað fólk af holdi og blóði. Súrefni er líka mjög af skornum skammti. Vonandi verður þeim sem þangað kunna að flytja ekki gert skylt að innleiða reglugerðir og tilskipanir Evrópusambandsins. Þá væri verr farið en heima setið.

Þegar stjórnmálamenn hafa siglt öllu í strand, og fjöldi flóttamanna orðinn slíkur að ekki fæst við neitt ráðið, þarf að „hugsa í lausnum“. Þá liggur „beinast við“ að horfa til annara pláneta og bjóðast til að greiða farið „aðra leiðina“. Þingmenn og ráðherrar, sem hafa brugðist íslensku þjóðinni, mættu gjarnan fá að fljóta með til „fyrirheitna landsins“ enda oft á „faraldsfæti“ hvort sem er. Þar geta þeir fimbulfambað um meinta „hatursorðræðu“ og „upplýsingaóreiðu“ en hlíft jarðarbúum við þess konar tali. Þátttakendur í The World Economic Forum verða enn fremur velkomnir á Mars (en þurfa þó að skilja einkaþoturnar eftir!).

Það hefur aldrei þótt gott að hafa „öll eggin í sömu körfunni“. Með því auðvelda för fólks til Mars má að nokkru leyti minnka áhættuna sem felst í því að vera maður á jörðinni. Hver segir líka að „frjáls för“ sé bundin við Evrópska efnahagssvæðið? Þarna gildir að skapa „hvata“ til ferðalaga. Enginn verður neyddur til Marsferðar. Má þar minna á Vesturfarana og framtak Sigfúsar Eymundssonar, bóksala og ljósmyndara.[xxxiii]

Um þetta segir í grein í Landnemanum, árið 1894:

„Mr. Greetiway stjórnarformaður í Manitoba skýrði í febrúar s.l. frá því á þinginu, að hann hefði í fyrra sent agenta til Íslands í útflutningaerindum og hefðu þeir orðið þess áskynja að mikill fjöldi fólks vildi flytja úr landi, en gátu það ekki vegna efnaskorts. Sumir hefðu að vísu getað borgað part af fargjaldinu, en aptur voru aðrir sem alls ekkert gátu borgað. í tilefni af þessu hefði hann — Mr. Greenway — gert samning við „Beaver-línuna“ um að flytja fólk frá Íslandi til Quebeck beina leið, og fyrir mikið lægra fargjald heldur en áður hefði átt sjer stað.

Hann kvað og stjórn sína hafa tekið á sig þá ábyrgð að gefa „Beaver-línunni“ trygging fyrir því, að hún skyldi engan skaða líða við það, þótt hún tæki fólk til flutnings vestur með þeim skilmálum að það borgaði eins mikið upp í fargjöld sín eins og því væri hægt.“[xxxiv]

Nú er öldin önnur. Íslenskir stjórnmálamenn tala eins og þeim er fyrirskipað [m.a. frá WEF]. Samkvæmt því mætti halda að „sjoppunni“ jörð verði brátt lokað og horft til „annara átta“. Þá verður ekki sungið „Hver á sér fegra föðurland“ heldur „Hvar var forðum föðurland, fullveldið horfið líka?“

Það þótti fyrir nokkrum árum, að mati „góða fólksins“ jaðra við glæp að dreifa Nýja testamentinu í skólum.[xxxv] En það má dreifa alls konar „vísindatrú“ og boða heimsendi ef hitastig hækki um eina og hálfa eða tvær gráður á selsíus. Sannast þar enn og aftur að þeir sem ekki segjast trúa á Krist trúa þá á eitthvað annað í staðinn. Það geta verið stjórnmálakenningar, þjóðarleiðtogar, „frjáls markaður“, „hugmyndafræði“ eða „vísindi“.

Ekki skal gert lítið úr vísindum sem slíkum (jafn fjölbreytileg og þau eru) en þau hljóta þó að sæta gagnrýni eins og annað. En sé þessi nýi rétttrúnaður gagnrýndur er gagnrýnin strax stimpluð sem „hatursorðræða“ og „upplýsingaóreiða“ [góða fólkið hefur alltaf „réttar upplýsingar“, engin óreiða þar]. Rétttrúnaðurinn er síðan notaður til þess að réttlæta ýmsar „grænar lausnir“ þar sem braskarar og fjárglæframenn maka krókinn. Almennt má segja að skipulega sé unnið að því að útrýma gagnrýnni hugsun. Það á ekkert skylt við vísindi.

Að lokum

Fullveldi og fullveldisréttur eru forsendur þess að sjálfstætt ríki fái staðist. Skattlagningarvald er hluti af fullveldinu. Samstarf um „frjáls viðskipti“ [EES] á ekki að fela í sér afsal lýðræðis og fullveldis. Það er of hátt verð að greiða fyrir aðgang að markaði.

Stjórnarskránni hefur verið breytt í fótaþurrku, eða jafnvel gólftusku, íslenskra stjórnmálamanna, á leið þeirra til Brussel. Ekki verður séð að lagaheimild sé til staðar fyrir því að færa hluta skattlagningarvaldsins til stofnunar eins og Evrópusambandsins.

Undirlægjan og niðurlægingin er alger [sbr. „humiliation and domination“]. Íslenskt fullveldi er ekki söluvara. Það er uppskera af baráttu forfeðranna fyrir sjálfstæði sem tók áratugi og aldir.

„Íslendingar voru öldum saman háðir erlendu valdi, en þeir viðurkenndu aldrei, að það vald hvíldi á rétti. Íslendingar héldu því fram, að það væru landsmenn sjálfir, sem úrslitaráð hefðu yfir málefnum þjóðarinnar, og þó að þeir tækju sér konung búsettan í erlendu ríki og fengju honum síðan einveldi, þá gættu þeir þess ætíð að fela öðru ríki aldrei nein yfirráð yfir málefnum íslenzku þjóðarinnar. Þess vegna var það, að þegar hinn einvaldi konungur afsalaði sér einveldi sínu, þá héldu Íslendingar því fram, að það vald, sem hann hefði haft yfir íslenzkum málum, ætti af sjálfu sér að hverfa á ný til íslenzku þjóðarinnar. Og þeir viðurkenndu aldrei, að danska ríkið, löggjafarstofnun þess, né aðrir aðilar þar í landi, hefðu neinn rétt til að skipta sér af íslenzkum málum.“[xxxvi]

Ef fram kæmi orðrómur um það að Rússar ætluðu að sprengja kjarnorkusprengju í vor myndu einhverjir segja það ábyrgðarlaust að bregðast ekki við ógninni. Viðbrögðin ættu þá væntanlega að vera þau að verða fyrri til eða hvað? Orsakasamhengið er þó mun skýrara í því tilviki en í hinu sem snýr að sambandi vaxandi kolefnis í lofthjúpi jarðar og „heimsendis“.

Heimsendaspár hafa lengi fylgt mannkyni og sjálfsagt endar „tilveran“ „á einhverjum tímapunkti“. Sumir greina á milli „persónulegs heimsendis“ og heimsendis í hefðbundnum skilningi. Sá fyrrnefndi vísar til einstaklinga og hópa en sá síðarnefndi til þess að heimurinn farist og allt líf í honum.

„Persónulegi heimsendirinn“ endurtekur sig í sífellu. Nú síðast í Úkraínu. Sá „heimsendir“ gæti þó mögulega þróast út í gereyðingu alls lífs á jörðinni sem aftur sýnir mikilvægi friðarviðræðna. Heimsendaspár Evrópusambandsins og Sameinuðu þjóðanna miðast við hnöttinn allan, enda loftmengun og gastegundir að mestu óháðar landamærum, eins og kunnugt er. Ráðamenn innan Evrópusambandsins virðast hafa meiri áhyggjur af magni kolefnis í lofthjúpi jarðar en hinu hvort kjarnorkuvopnum verður beitt. Firring er líka eitt helsta einkenni nútímastjórnmála.

Áætlaður aldur jarðarinnar er um 4,54 milljarðar ára, með skekkjumörkum 50 milljónir ára.[xxxvii] Fyrir u.þ.b. 66 milljónum ára er talið að „takmarkaður heimsendir“ hafi orðið þegar loftsteinn, um 10 km í þvermál, náði til jarðar, við Mexíkóflóa. Þá er álitið að um þrír fjórðu af öllum tegundum á jörðinni hafi farist. Orkan sem leystist úr læðingi er metin 50.000 sinnum meiri en þegar jarðskjálftinn varð á Súmötru, árið 2004, en sá jarðskjálfti mældist 9.1 stig á Richterskvarða.[xxxviii]

Vísindamenn álíta að fyrstu forfeður mannsins hafi komið fram fyrir fimm til sjö milljónum ára.[xxxix] Loftsteinninn hefur því orsakað „heimsendi“ milljónum ára fyrr en þessir forfeður mansins komu fram. Þetta er dæmi um „heimsendi“ sem „verður til eftirá“, þegar þekking og vísindi eru komin á það stig að menn gera sér ljóst hvað gerðist. Það sem áður hefur gerst getur mögulega gerst aftur. Eru Evrópusambandið og Sameinuðu þjóðirnar með tilbúna áætlun ef sambærileg ógn skyldi steðja að jörðinni? Ekki er ráð nema í tíma sé tekið. Þarf ekki að leggja á nýjan skatt vegna þessa, „loftsteinsgjald“?

Undanfarin misseri hefur verið rekinn mikill áróður fyrir vindrafstöðvum og vindorkugörðum á Íslandi. Þetta eru afar stórkallaleg áform. Nái þau fram að ganga, breytist ásýnd Íslands víða í algeran óskapnað. Sveitastjórnarmenn eiga ekki að láta „múta sér“ heldur taka upplýsta afstöðu og standa með ásýnd og heill þjóðarinnar. Þeir eiga enn fremur að krefjast þess að öll sagan sé sögð, s.s. um kolefnisspor stálframleiðslunnar í hverja vindrafstöð, eiturefni (Epoxy) í spöðum þeirra og kolefnisspor steinsteypunnar sem fer í sökklana [sem er gríðarlegt magn], ásamt vegalögnum og stórfelldum landskemmdum vegna þeirra. Enn fremur verður að krefjast alvöru trygginga vegna niðurrifs mannvirkjanna síðar.

Líklegt er að áhugi braskaranna fari minnkandi ef til þeirra verða gerðar alvöru kröfur. Vindrafstöðvar á Íslandi á undir engum kringumstæðum að reisa nema eignarhaldið sé annað hvort hjá hinu opinbera; Landsvirkjun eða bæjarfélögum [Sbr. t.d. Norðurorku].

Ferðaþjónusta, sem burðargrein í íslensku atvinnulífi, fer mjög illa saman með skógum vindrafstöðva. Þarna er verið að opna gátt fyrir braskara og fjárglæframenn sem í kjölfarið vilja selja orkuna úr landi um sæstreng (sæstrengi). Leikritið er að mestu leyti alltaf eins, aftur og aftur; að fífla stjórnmálamenn (sem aftur fífla þjóðina) og almenning, lofa gulli og grænum skógum [„vindmylluskógum“], ræna og stela, og skilja síðan allt eftir í rjúkandi rústum. Menn ættu orðið að vita hvernig þetta gengur fyrir sig. „Kolefnisógnin“ er kærkomið tækifæri til þess að skapa bröskurum og fjárglæframönnum nýjan vettvang þar sem Evrópusambandið gengur á undan með „góðu fordæmi“. Íslenskir stjórnmálamenn verða aða taka sig saman í andlitinu og hætta þessari endalausu þjónkun við auðvald og braskara. Góðar stundir!

[i]Sjá t.d.: Hólmfríður Gísladóttir. Von der Leyen svaraði erindi Katrínar en svörin fást ekki afhent. Fréttablaðið 23. febrúar 2023. https://www.visir.is/g/20232381677d/von-der-leyen-svaradi-erindi-katrinar-en-svorin-fast-ekki-af-hent

[ii]Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, 40. gr.

[iii]Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, 77. gr.

[iv]Sjá einnig: Bjegovic , J. K. (2016, September 28). Handbook on the implementation of EU environmental legislation. ECRAN. Retrieved March 23, 2023, from: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/2b832b9d-9aea-11e6-868c-01aa75ed71a1

[v]Sjá einnig: EES-viðbætir við Stjórnartíðindi Evrópusambandsins, Nr. 68/2022. https://www.efta.int/sites/default/files/documents/eea-supplements/icelandic/2022-is/su-nr-68-is-27-10-2022.pdf

[vi]Sjá einnig: European Commission. A European Green Deal - Striving to be the first climate-neutral continent. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en

[vii]Svartletrun mín.

[viii]European Commission. European Climate Law. https://climate.ec.europa.eu/eu-action/european-green-deal/european-climate-law_en

[ix]Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council establishing the framework for achieving climate neutrality and amending Regulation (EU) 2018/1999 (European Climate Law), COM (2020) 80, final. [Online]. [Accessed 22 March 2023]. Available from: http://eur-lex.europa.eu/

[x]Ibid.

[xi]Ibid.

[xii]Ibid.

[xiii]Regulation (EU) 2021/1119 of the European Parliament and of the Council of 30 June 2021 establishing the framework for achieving climate neutrality and amending Regulations (EC) No 401/2009 and (EU) 2018/1999 (‘European Climate Law’) [2021] OJ 2 243/01

[xiv]International Civil Aviation Organization [ICAO]. Carbon Emissions Calculator. https://www.icao.int/environmental-protection/Carbonoffset/Pages/default.aspx

[xv]Sjá einnig: Freight Metrics. Aircraft Operating Cost Calculator Trial. https://freightmetrics.com.au/plane-operating-cost-calculator-trial/

[xvi]Richards, B. (2022, October 2). How aviation and tourism are intrinsically linked. Simple Flying. Retrieved March 24, 2023, from https://simpleflying.com/how-aviation-and-tourism-are-intrinsically-linked/

[xvii]Ibid.

[xviii]Hagstofan. (28. febrúar 2023). Hlutur ferðaþjónustu í landsframleiðslu 6,1% árið 2022. https://hagstofa.is/utgafur/frettasafn/thjodhagsreikningar/hlutur-ferdathjonustu-i-landsframleidslu-2022-aaetlun/

[xix]European Commission. EU Emissions Trading System (EU ETS). https://climate.ec.europa.eu/eu-action/eu-emissions-trading-system-eu-ets_en

[xx]Svartletrun mín.

[xxi]How Does Emissions Trading Work? Next Kraftwerke. https://www.next-kraftwerke.com/knowledge/emissions-trading-scheme-ets

[xxii]Ibid.

[xxiii]Ibid.

[xxiv]Ibid.

[xxv]Sjá einnig: World Trade Statistical Review 2022. WTO. (n.d.). Retrieved March 24, 2023, from https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/wtsr_2022_e.htm

[xxvi]Sjá t.d.: Inside Norway's $47 Billion Floating Highway. https://www.youtube.com/watch?v=WMbSzFf_wTc

[xxvii]Sjá einnig áhugaverðar „hugmyndir“ um gagnagerð: Cain, F. (2015). What if we dug a tunnel through the Earth? Phys.org. https://phys.org/news/2015-11-dug-tunnel-earth.html

[xxviii]Sjá einnig: S., Andre. (1935). Transatlantic Tunnel,' the Drama of an Engineering Miracle Below Sea, at the Roxy Theatre. The New York Times. https://www.nytimes.com/1935/10/28/archives/transatlantic-tunnel-the-drama-of-an-engineering-miracle-below-sea.html

[xxix]Sjá einnig: Mantle. National Geographic. https://education.nationalgeographic.org/resource/mantle/

[xxx]Sjá t.d.: Muro, T. (2022). Cosmic timeline: What’s happened since the Big Bang. Science News Explores. https://www.snexplores.org/article/what-happened-since-big-bang-physics-universe-cosmic-timeline

[xxxi]Shekhtman, L. (2019). With Mars Methane Mystery Unsolved, Curiosity Serves Scientists a New One: Oxygen. NASA. https://www.nasa.gov/feature/goddard/2019/with-mars-methane-mystery-unsolved-curiosity-serves-scientists-a-new-one-oxygen

[xxxii]CHO, R. (2019). You Asked: If CO2 Is Only 0.04% of the Atmosphere, How Does it Drive Global Warming? Columbia Climate School - State of the Planet. https://news.climate.columbia.edu/2019/07/30/co2-drives-global-warming/

[xxxiii]Sjá t.d.: Sigfús Eymundsson. (1894, April). Landneminn. Retrieved March 22, 2023, from https://timarit.is/files/55268422

[xxxiv]Ibid.

[xxxv]Sjá t.d.: Gunnar Stefánsson. Að kúga meirihlutann. Morgunblaðið 23. október 2020. https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1353769/

[xxxvi]Sameinað þing: 22. fundur, 63. löggjafarþing. 24.02.1944. 2. mál, niðurfelling dansk-íslenzka sambandslagasamningsins frá 1918. Framsögumaður Bjarni Benediktsson. https://www.althingi.is/altext/raeda/?lthing=63&rnr=4065

[xxxvii]“Age of Earth Collection.” Education, National Geographic. https://education.nationalgeographic.org/resource/resource-library-age-earth/

[xxxviii]Lea, R. (2022). Asteroid that wiped out the dinosaurs also triggered 'mega earthquake'. Space.com: https://www.space.com/asteroid-impact-dinosaur-extinction-mega-earthquake

[xxxix]Wilford, John Noble. „When Humans Became Human.“ The New York Times, The New York Times, 26 Feb. 2002, https://www.nytimes.com/2002/02/26/science/when-humans-became-human.html

Til baka