LÍFSEIGT ÞINGMÁL UM JARÐAKAUP

Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins 20/21.07.19.
Í nóvember árið 2011 flutti Guðfríður Lilja Grétarsdóttir, þáverandi alþingismaður, eftirfarandi þingsályktunartillögu á Alþingi og fylgdi ítarleg og vönduð greinargerð:

“Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að láta endurskoða lög og reglugerðir er varða uppkaup á bújörðum og öðru nytjalandi, svo og óbyggðum. Markmið með endurskoðuninni verði m.a.: 
     a.      að setja skýrar reglur sem miði að því að koma í veg fyrir uppkaup erlendra aðila, sem ekki hafa hér lögheimili og fasta búsetu, á landi; 
     b.      að huga að almennum viðmiðum, svo sem landstærð, nýtingu landgæða og fjölda landareigna sem heimilt er að sé á hendi eins og sama aðila; 
     c.      að horfa til umhverfissjónarmiða og ákvæða um almannarétt í allri lagaumgjörð og taka þar m.a. mið af sérstökum aðstæðum varðandi landbúnaðarland, óbyggðir og náttúruauðlindir (svo sem vatn og jarðhita); 
     d.      að tryggja samræmi í réttarheimildum.”

Þessa tillögu flutti Guðfríður Lilja tvíveigis og síðan ég ásamt þingflokki VG en þá var ég kominn í stjórnarandstöðu. Í millitíðinni hafði ég sem þáverandi innanríkisráðherra hafist handa og sett reglugerð sem takamarkaði rétt ESB borgara til landakaupa á Íslandi (strangari kvaðir hvíldu á borgurum utan EES svæðisins þótt ráðherra hefði heimild til að veita undanþágu) og frumvarp hafði ég kynnt til að undirbyggja þá reglugerð. Fleira var í bígerð enda þörf á margslunginni löggjöf til að tryggja almannarétt gagnvart ásælni auðvalds bæði innlends og erlends.

Brüssel hafði gert athugasemd við umrædda reglugerð en lögspekingar í Evrópurétti höfðu áður farið yfir álitamál og sannfært mig um að þau stæðust skoðun og þótti mér sjálfsagt að láta á það reyna.

Þetta þótti eftirmanni mínum í embætti hins vegar ekki rétt afstaða og afnam reglugerðina illu heilli og stakk lagafrumvarpinu undir stól.

Síðan gerist það helst að þáverandi landbúnaðarráðherra, Gunnar Bragi Sveinsson, skipaði nefnd til að skoða hvað taka mætti til bragðs. Nefndin setti fram tillögur sem voru birtar haustið 2018 en ekkert frekar var þó aðhafst annað en að nýir ráðherrar skipuðu nýja nefnd og viti menn á sama tíma dúkkaði þingmálið frá 2011 aftur upp óbreytt. Að þessu sinni flutti þingflokksmaður VG málið, Bjarkey Ólsen Gunnarsdóttir ásamt fleiri þingmönnum.

Málið var sent til nefndar eina ferðina enn. Þar við situr. Ætla hefði mátt að hæg væru heimatökin í Stjórnarráðinu til að grípa til aðgerða í anda þingmálsins og láta reyna á í þinginu um stuðning.

Í ljósi  alls þessa er ástæða til að spyrja hvort fyrir hendi sé raunverulegur vilji í ríkisstjórn og á þingi  til að reisa skorður við því að eignarhald á landi og auðlindum, vatni og raforku, færist á fáar hendur og þá einnig út úr landinu. Hvort tveggja eru lykilatriði.

Þegar erlendir auðkýfingar voru í óða önn að kaupa upp í Fljótum fyrir nánast réttu ári, breski auðkýfingurinn Radcliff að þræða jörðum upp á festi sína á Norðausturlandi, svo kunn dæmin séu nefnd, varð uppi fótur og fit í þjóðfélaginu. Greinar birtust í blöðum og þúsundir skrifuðu undir áskorun um lagabrerytingar og aðgerðir.

Við vorum mörg sem trúðum því þá að fyrsta verk Alþingis þegar þing kæmi saman í kjölfar þessara atburða yrði að breyta lögum hið bráðasta til að koma í veg fyrir þessa óheillaþróun. Sjálfur man ég að mér fannst til greina koma að flýta þingsetningu svo þetta mætti ganga sem hraðast fyrir sig.

En ekkert slíkt gerðist og var málinu drepið á dreif.  

Hvers vegna?

Ef það er sem mig grunar, að viljinn sé takmarkaðri innan veggja Alþingis en utan, þá á þjóðin tilkall til þess að þegar á fyrsta þingdegi verði greidd atkvæði um hið lífseiga þingmál svo við fáum að sjá afstöðu hvers og eins þingmanns. Ella fari málið í bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu.

Það væri besti kosturinn.