MÁ BJÓÐA ÞÉR REIKNINGINN?

Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins 17/18.07.21.
Þá eru ferðamenn farnir að streyma til Íslands á nýjan leik. Á sinn hátt er skemmtilegt að fá aðkomufólk til að skoða landið og kynnast undrum þess. Þá er ég sannfærður um, og þreytist aldrei á að segja, að ferðamennskan hefur orðið til þess að örva Íslendinga til að huga betur að menningu sinni og sögulegri arfleifð. Söfn hafa mörg vissulega verið lengi til fyrirmyndar en önnur síður. Þau hafa hins vegar  tekið framförum samhliða auknum ferðamannastraumi enda rækt lögð við að gera þau sem best úr garði. Aðstandendur margra safna hér á landi hafa sýnt mikla hugkvæmni að þessu leyti. Síðan er sumt sem aldrei fangaði athygli heimamanna, ef til vill vegna nálægðarinnar, nú orðið öllum sýnilegt. Ferðamanni, sem fer dagsferð um heimabyggðina, er sýnt sitthvað sem við, sem þar búum, höfðum hreinlega ekki komið auga á en þykir nú mikið til koma.  

Allt skapar þetta grósku að ógleymdri matarmenningunni sem einnig fær inngjöf við ferðamennskuna. Það gera líka borg og bæir, stórir og smáir. Allt iðar af lífi sem fylgir margmenni á faraldsfæti. Atvinnulífið glæðist og margir sem voru tekjulausir, nánast bjargarlausir, fá nú dregið  björg í bú. 

En þarna erum við líka farin að nálgast dekkri hliðar ferðmennskunnar sem óneitanlega eru mjög dökkar. Fjöldinn getur orðið of mikill, meira að segja alltof mikill, nánast yfirþyrmandi og offors og græðgi „gestgjafans“ að sama skapi. Hann vill draga meiri björg í bú en gott er.  

Og nú er okkur sagt að hægt sé að græða meira, aðeins ef við erum tilbúin að fórna íslenskunni. Nýleg könnun á vegum ferðaþjónustunnar sýni að annað borgi sig ekki en að láta íslenskuna víkja fyrir ensku, og sé svo komið að meirihluti ferðaþjónustufyrirtækja noti bara ensku og telji að þannig eigi það að vera. Starfsfólk sem ráðið sé til starfa geti ekki talað íslensku og ferðamennirnir skilji ekki tungumál landsmanna. Íslenskuna þurfi því að láta flakka, sorrí, auglýsa verði á ensku og tala á ensku. Að sjálfsögðu verði þetta líka að ganga yfir Íslendinga enda segja skýrsluhöfundar það nú vera algengara en hitt að Íslendingar þurfi að panta mat og hótel á ensku.

Þetta er sem sagt reikningurinn sem Íslendingum er gert að greiða fyrir gróðann. Gjaldið er tungan.

Ég er náttúrlega ekki ferðaþjónustuaðili en ég ferðast um Ísland og er annt um íslenska tungu og menningu og áskil mér því rétt til þess að hafa á þessu skoðun.

Og hún er þessi. Gerum allt sem við getum til að sporna gegn þessari þróun og til fyrirtækja í ferðaþjónustu leyfi ég mér að beina hvatningarorðum framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins fyrir fáeinum misserum, Halldórs Benjamíns Þorbergssonar, að nota íslenskuna í heitum fyrirtækja, í auglýsingum og samskiptum almennt.

Þegar við förum til náms eða starfa erlendis erum við flest, ef ekki öll, fljót að læra nóg til að geta tjáð okkur, þó ekki sé nema lítið. Finnst það gott og gaman. Við erum ekkert ein um þetta. Ég dáist að öllu því fólki sem hingað er komið og gerir einmitt þetta, talar til okkar á íslensku. Lætur sig hafa það að tala málið bjagað framan af. “Ekki tala svona hátt pabbi”, sögðu börnin mín þegar við bjuggum í Danmörku um skeið, komum í búð þar sem ég talaði mína dönsku. Börnin voru viðkvæm fyrir því að pabbi talaði ekki alveg eins og allir aðrir gerðu. Svo hlógum við bara að þessu.

Auðvitað er þetta hægt. Leti og metnaðarleysi í ferðaþjónustu má ekki verða þess valdandi að íslenskunni verði fórnað; að hún verði gjalda megin á reikningnum þegar ferðmennskan er gerð upp.

Sannið til, erlendu fólki sem hingað kemur til starfa þykir gaman að geta talað íslensku – nákvæmlega eins og okkur þykir þar sem við erum gestkomandi um alllangt skeið. Ég vorkenni engum útlendingi að læra að segja, má bjóða þér reikninginn, í stað þess að segja: Would you like to have the bill?

Þann reikning vil ég helst ekki þurfa að greiða.