SÓKRATES, HJÖRVAR OG ÞORSTEINN SIGLAUGSSON

Þorsteinn Siglaugsson er ekki bara góður penni. Hann er skemmtilega glöggskyggn og þess vegna rökvís. Jóhanna Vigdís, fréttamaður Sjónvarps, féll fyrir rökum Helga Hjörvar, þingmanni Samfylkingar, í fréttatíma í gærkvöldi, um að takmarka bæri ræðutíma á Alþingi enda væri svo að sá sem ekki  gæti "sagt skoðun sína á máli á 15 mínútum á að vera að endurmenntunarnámskeiði en ekki á Alþingi Íslendinga."
Þannig klykkti Sjónvarpið út - með orðum Helga - í frétt um alvarlegustu atlögu að frelsi stjórnarandstöðu á Alþingi Íslendinga fyrr og síðar!
Þorsteinn Siglaugsson sá aðrar hliðar á þessu máli. Hann gaf  líka Helga plús fyrir það sem hann á lof skilið fyrir.
Sjálfum þykir mér Helgi Hjörvar geta verið skemmtilega hnyttinn en kannski geti það gerst að hann sé ekki alltaf eins hittinn. Á það bendir Þorsteinn Siglaugsson einmitt í pistli sínum um hið nýja lagafrumvarp stjórnarmeirihlutans. Það gengur út á að skerða málfrelsi á Alþingi. Frábær pistill Þorsteins Siglaugssonar er hér, að neðan, djúpur einsog mér sýnist höfundurinn vera sjálfur, maður á öndverðum pól í pólitík við mig en skoðanabróðir og samstöðumaður þegar kemur að því að verja lýðréttindi. Þannig skil ég málflutning Þorsteins.

Pistill Þorsteins er hér og HÉR er nettengingin.

Samkvæmt nýja þingskapafrumvarpinu verður ótakmarkaður ræðutími aflagður, en hámarksræðutími þingmanna verður 15 mínútur.

Ég heyrði Helga Hjörvar segja, í umræðum um frumvarpið, að ef menn gætu ekki komið skoðun sinni á framfæri á 15 mínútum ættu þeir að fara í endurmenntun í ræðuhöldum.

Ef við rýnum aðeins í orð Helga Hjörvar virðist sem að baki þeim liggi sú afstaða, að tilgangur þingræðna sé sá einn að koma skoðunum á framfæri. En er það svo? Til hvers starfar þingið? Til hvers halda þingmenn ræður?

Ef markmiðið með ræðuhöldum á þingi er bara það að koma skoðun á framfæri mætti væntanlega að ósekju stytta ræðutímann í fimm mínútur, jafnvel eina eða hálfa mínútu. Líka mætti enn auka skilvirknina og sleppa ræðuhöldunum alveg, enda geta þingmenn auðvitað komið skoðun sinni á framfæri í atkvæðagreiðslu.

Ég vissi hins vegar ekki betur en svo, að tilgangur löggjafarsamkundunnar væri sá, að tryggja, að mál fengju vandaða umfjöllun. Að þau væru rökrædd í þaula.

Sum þingmál eru flókin. Stundum eru þingmál þess eðlis að til að hægt sé að fjalla um þau af skynsamlegu viti þarf langar ræður, því öðruvísi er ekki hægt að rekja röksemdirnar með eða á móti í samhengi, með þeim tilvísunum til gagna sem þörf er á.

Engum hefur, mér vitanlega, komið til hugar að takmarka þann tíma sem lögmenn hafa til að spyrja vitni eða flytja ræður í rétti. Ástæðan er auðvitað sú, að slíkt kemur niður á málflutningi.

Alþingi er ekki réttarsalur. En í réttinum er starfað eftir lögum sem Alþingi setur. Ef rétturinn takmarkar ekki málflutningstíma, er þá ekki enn síður ástæða til að löggjafarsamkundan, sem setur lögin sjálf, takmarki hann.

Helgi Hjörvar er gamall ræðusnillingur úr Morfis. Ræðuhöld í Morfis snúast um að höfða til tilfinninga áheyrendanna og fá þá til að snúast á sveif með ræðumanni, oft á mjög yfirborðslegum forsendum. Fyrir löngu síðan gagnrýndi Sókrates Morfismenn síns tíma, sófistana. Hann sagði ræðusnilld þeirra innantóma og spillandi, því hún leiddi athyglina frá sannleika málsins að yfirborði og aukaatriðum. Sókrates skrifaði engar bækur, en það sem eftir honum er haft fyllir margar bækur, líklega merkilegustu bækur heimspekisögunnar. Í þeim er ekki aðeins verið að „koma skoðunum á framfæri“, heldur færa fyrir þeim rök. Ég er ekki viss um að mikið vit yrði eftir í Gorgíasi eða Faídoni eftir Platón ef Helgi Hjörvar stytti þessi verk niður í fimmtán mínútna yfirlit um skoðanir Sókratesar, jafnvel þótt hann sé góður penni.

Það er vissulega rétt að stundum eiga þingmenn það til að tala lengi, bara til að tala lengi, og tala þá stundum um ekki neitt. En stundum flytja þeir líka langar ræður sem geisla af rökvísi og viti. Lausnin á vondum málflutningi er ekki sú að banna vandaðan málflutning. Hún felst í því að bæta málflutninginn.

Það er því skoðun mín, að með því frumvarpi sem nú liggur fyrir, sé verið að hefla viðinn í líkkistu þingræðisins, því verði það að lögum verður oft á tíðum einfaldlega ekki hægt að halda uppi vitrænni umræðu um flókin þingmál.

Ég hefði auðvitað getað látið duga að setja skoðun mína fram rakalaust. Það hefði orðið miklu styttri texti. Ég bið Helga Hjörvar og félaga hans afsökunar á því, að láta það ekki duga.