ÞEGAR VOPNIN ERU KVÖDD

Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins 11/12.05.19.
Ég er ekki talsmaður stríðsátaka. Þó studdi ég African National Congress, ANC samtökin í Suður Afríku, sem lengi framan af andæfðu kynþáttastefnunni, apartheid, friðsamlega en eftir fjöldamorðin í Sharpville1960 hófu þau skæruhernað. Þá voru samtökin lýst hryðjuverkasamtök og leiðtoginn, Nelson Mandela, fangelsaður, lengst af á Robin-eyju.

Hann hafði hlotið lífstíðardóm en saksóknari hafði viljað dauðadóm. Lokaorð í varnarræðu Mandelas urðu fleyg: “Ég hef barist gegn yfirráðum hvítra og ég hef barist gegn yfirráðum svartra. Ég hef borið fyrir brjósti hugsjón um frjálst lýðræðisþjóðfélag þar sem allt fólk býr saman í sátt og hefur sömu tækifærin í lífinu. Ég vona að ég eigi eftir að lifa þessa hugsjón verða að veruleika. En að sama skapi er ég reiðubúinn að fórna lífi mínu til þess að hún rætist.”

Sú varð og raunin. Kynþáttamúrarnir voru felldir, Mandela varð forseti lands síns og hlaut friðarverðlaun Nóbels ásamt forseta hvíta minnihlutans, Frederik Willem de Klerk, fyrir þátt þeirra í að afnema kynþáttastefnuna.
Í framhaldinu er spurt um baráttu hryðjuverkamannsins. Hefði þetta gerst án hennar? Spyr sá sem ekki veit. En hitt er vitað að sigurinn var ekki í höfn fyrr en vopnin höfðu verið kvödd.

Annar maður sem einnig var fangelsaður fyrir að leiða hryðjuverkasamtök er tyrkneski Kúrdinn Abdullah Öcalan.  Hann hefur nú setið í einangrun, einnig á eyju eins og Mandela, Imrali-eyju, í 20 ár, síðustu ár í algerri einangrun.
Fyrir fáeinum dögum fékk hann að hitta lögfræðinga sína í fyrsta skipti í átta ár.

Þessi heimsókn hefur ekki orðið til þess að þær þúsundir, innan og utan fangelsismúra í Tyrklandi og víðar, hafi hætt langvinnu mótmælasvelti sínu gegn einangrunarvist Öcalans. Þó hefur þessi heimsókn orðið til þess að spurt er hvort hugsanlega sé að rofa til; og þá hvort vopnin verði kvödd?

Samtök Öclans, PKK, eru skilgreind hryðjuverkasamtök, eins og ANC á sínum tíma, og vissulega hafa þau stundað hernað en þá gegn hernaði ríkisins á hendur Kúrdum; hernaði sem staðið hefur í áratugi, með stórfelldum mannréttindabrotum, fjöldamorðum, fangelsunum og pyntingum. Ég lít svo á að Kúrdar hafi háð varnarstríð gegn hryðjuverkaríki.

Þar með er ekki sagt að Kúrdar hafi ekki stundað hryðjuverk. Málið er ekki svo einfalt. Og þegar nógu margir hafa verið drepnir á báða bóga, verða til fórnarlömb sem kalla á það eitt að ógnaröldinni linni. Árásír Tyrkjahers á Kúrda í Norður-Sýrlandi, sem stigmagnast hafa síðustu daga, lofa ekki góðu. Sýrlendingar vilja óbreytt landamæri, Tyrkir og handbendi þeirra vilja óbreytt landamæri, en viti menn, Abdullah Öclan vill frið sem byggist á mannréttindum og lýðræði.

Eftirfarandi er yfirlýsing sem birt var í vikunni, fyrstu orð sem heyrast frá Öcalan eftir að gluggi hans var opnaður eina örskotsstund:   
“Atburðir líðandi stundar minna á hve mikil þörf er á að ná víðtækri og djúpri sátt í samfélaginu. Við þurfum á að halda lýðræðislegri nálgun við samninga þar sem í stað átaka á milli gangstæðra póla er horft til þess vanda sem þarf að leysa.
Við getum leyst úr vandamálum Tyrklands og jafnvel alls þessa heimshluta með mýktinni, það er að segja með vitsmunum okkar, samskiptum á milli stjónmálafylkinga og menningarheima í stað valdbeitingar.
Við teljum að sveitum sýrlenskra Kúrda beri að hafa í huga að átakahugmyndafræði leysir ekki vandamál Sýrlands; þær ættu að hafa augun á því markmiði að tryggja lýðræði í nærumhverfinu og jafnframt stjórnarskrárvarða stöðu sína í sameinuðu Sýrlandi. Einnig þarf í þessu samhengi að horfa með skilningi til þess sem býr að baki afstöðu Tyrklands.
Á sama tíma og við virðum baráttu vina okkar innan og utan fangelsismúra leggjum við áherslu á að menn tefli ekki heilsu og lífi sínu í hættu. Í okkar huga er öllu ofar heilsa þeirra til líkama og sálar. Við teljum einnig að til að ná árangri þurfi einmitt að leggja rækt við hina andlegu vídd tilverunnar.
Á Imrali eyju stendur vilji okkar eindregið til þess að taka upp friðarviðræðuþráðinn þar sem skilið var við hann … Frá okkar sjónarhóli skiptir öllu máli að koma á friði með mannlegri reisn og með lýðræðislegum og friðsömum hætti.
Við vottum öllum þeim virðingu okkar sem hafa látið sig þessi mál skipta og svarað kalli okkar frá Imrali eyju. Við stöndum í djúpri þakkarskuld.”

Og nú spyr ég, þarf þessi rödd ekki að fá að hljóma? NATÓ segir ekki, þau komi frá hryðjuverkamanni sem þá væntanlega sé rétt að loka inni. Hve lengi? Þarf Öcalan að bíða enn í sjö ár? Þá mun rödd hans hafa verið kæfð eins lengi og rödd handhafa friðarverðlauna Nóbels, Nelsons Mandela. Hans fangavist varði í 27 ár.